اعاده دادرسی چیست؟ و روند قانونی آن در سال 1403

یکی از طرق فوق العاده شکایت از آرا اعاده دادرسی است که ویژه احکام قطعیت یافته است که در صورت وجود یکی از شرایط قانونی رسیدگی ماهوی را امکان پذیر می سازد. اعاده دادرسی راهی است برای گشودن دوباره پرونده ای که خواهان مدعی صدور رای اشتباه از سوی دادگاه است.

ویژگی های اعاده دادرسی

در نتیجه تعریفی که از اعاده دادرسی شد باید گفت:

یکی از طرق فوق العاده شکایت از احکام قطعیت یافته است.از طرق عدولی است. به این مفهوم که با موجب تجدید رسیدگی ماهوی نزد همان مرجع صادر کننده حکم قطعی می شود. در نتیجه اعاده دادرسی ممکن است مرجع صادر کننده رای قطعی از رای سابق خود عدول کند.

آرای قابل اعاده دادرسی

تنها احکام قطعیت یافته با احراز شرایط قابل اعاده دادرسی هستند بنابراین شامل قرارها نمی شود اعم از این که احکام حضوری یا غیابی باشند. این طریق فوق العاده شکایت از آرا شامل احکام دادگاه ها است و برای مراجع استثنایی مانند آرای اداره کار و آرای داوری اعاده دادرسی پیش بینی نشده است. جهت مطالعه بیشتر در خصوص آرای داوری می توانید به مقاله وکیل رای داوری در کرج مراجعه نمایید.

اعاده دادرسی در دیوان عالی کشور

چنانچه پرونده در دیوان عالی کشور رسیدگی و ابرام شده باشد باید دادخواست اعاده دارسی به دیوان عالی کشور تقدیم شود تا مرجع مزبور آن را برای رسیدگی دوباره به دادگاه صادر کننده حکم ارجاع نماید.

در صورتی که پرونده در دیوان عالی کشور تحت رسیدگی باشد درخواست اعاده دادرسی به دادگاه صادر کننده حکم تقدیم می شود. در صورتی که دادگاه صادر کننده حکم درخواست اعاده دادرسی را بپذیرد، رسیدگی در دیوان تا اتخاذ تصمیم دادگاه مزبور متوقف خواهد شد. جهت مطالعه بیشتر در خصوص دیوان عدالت اداری می توانید به مقاله وکیل دیوان عدالت اداری در کرج مراجعه نمایید.

تفسیر جهات اعاده دادرسی

در اعاده دادرسی جهات شکایت از آرای قطعیت یافته بسیار با اهمیت است به گونه ای که وجود و احراز یکی از جهات ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی شرط پذیرش درخواست اعاده دادرسی است. به موجب ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی” نسبت به احکامی که قطعیت یافته ممکن است به جهات ذیل درخواست اعاده دادرسی شود:

• موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد.
• حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.
• وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.
• حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلاً توسط دادگاه صادر شده است متضاد باشد بدون آن که سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.
• طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده باشد که در حکم دادگاه موثر بوده است.
• حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آنها ثابت شده باشد.
• پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است.

دادگاه صادر کننده حکم قطعی بدواً با بررسی جهتی که در دادخواست به آن تصریح شده و مدارک و مستندات آن پیوست دادخواست شده است، قرار قبول یا رد دادخواست را صادر می کند. در صورت قبول قرار درخواست مبادرت به رسیدگی ماهوی و صدور حکم شایسته خواهد نمود. جز جهتی که در دادخواست ذکر شده است، جهت دیگری مورد رسیدگی قرار نمی گیرد. در ادامه در خصوص هریک از جهات اعاده دادرسی توضیح داده می شود.

صدور حکم در موضوعی که مورد اعادی خواهان نبوده است

مورد ادعا در مفهوم (مورد خواسته) آمده است. برای تشخیص موضوع خارج از ادعای خواهان، کافی است خواسته دعوا با منطوق یا همان مفاد حکم تطبیق داده شود. تفاوتی نمی کند که موضوع حکم افزون بر خواسته باشد یا غیر از آن. به عنوان مثال موضوع حکم؛ الزام به تخلیه است، مورد ادعا یا خواسته خواهان؛ مطالبه اجور معوقه است. برای اثبات وجود این جهت پیوست حکم و دادخواست و اشاره به این مغایرت کفایت می کند و استناد به ادله دیگر ضرورت ندارد.

صدور حکم به میزان بیش از خواسته خواهان

با توجه به عبارت ((بیش از خواسته خواهان)) باید گفت در صورتی این جهت محقق می شود که خواسته خواهان پول رایج کشور، ارز خارجی و یا اموال کلی مانند برنج ، گندم، سکه طلا و از این قبیل است. برای مثال خواسته خواهان مطالبه صد کیلو گندم است، اما آنچه مورد حکم قرار گرفته دویست کیلو گندم است. تشخیص این جهت نیز با تطبیق خواسته تصریح شده در دادخواست با مفاد یا منطوق حکم صادره است.

صدور احکام متضاد و مخالف

این جهت زمانی محقق می شود که خوانده ایراد ایراد امر قضاوت شده نکرده باشد. برای اعاده دادرسی به جهت صدور احکام متضاد و مخالف تحقق پنج شرط زیر لازم است.

• صدور دو حکم متضاد
• قطعیت دو حکم متضاد
• مخالفت دو حکم با یکدیگر
• وحدت دعوا در هر دو حکم( وحدت اصحاب دو دعوا، وحدت موضوع دو دعوا و وحدت سبب دو دعوا)
• وحدت دادگاه

حیله و تقلب موثر در حکم دادگاه

برای تشخیص مصادیق حیله و تقلب باید به عرف مراجعه نمود. صرف اظهارات کذب اصحاب دعوا را نمی توان به خودی خود، حیل و تقلب برشمرد. حیله و تقلب در صورتی از جهات اعاده دادرسی است که در حکم دادگاه موثر باشد. برای تحقق این جهت اعاده دادرسی دلایل و مستندات باید پیوست دادخواست تقدیم گردد از این رو مستلزم انجام اقدامات قبلی است.

اثبات جعلیت مستند حکم

جعلیت سند مستند حکم باید به موجب حکم قطعی در مرجع صالح به اثبات رسیده باشد. درخواست کننده اعاده دادرسی می بایست رای قطعی جعلی بودن سند مجعول مستند حکم را به پیوست دادخواست خود تقدیم نماید.

به دست آمدن اسناد و مدارک مکتوم

اسناد و مدارک باید پس از صدور حکم مورد درخواست اعاده دادرسی به دست آمده باشند. اسنادی که در جریان دادرسی در دست بوده و یا بعد از صدور حکم تنظیم شود از این حیث فاقد اعتبار است. ارای متعددی  صادر شده است که شهادت شهود را در زمره اسناد مکتوم تلقی نمی نمایند.

مهلت درخواست اعاده دادرسی

شروع مهلت اعاده دادرسی، با توجه به جهت اعاده دادرسی متفاوت است. در هر صورت مهلت اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه است.

آثار اعاده دادرسی

اصولاً آثار اعاده دادرسی در سه بخش قابل بررسی است که ذیلاً به توضیح هریک پرداخته ایم.

اثر تعلیقی

صرف اعاده دادرسی اجرای حکم را متوقف نمی سازد، لکن صدور قرار قبولی اعاده دادرسی واجد اثر تعلیقی است، به این مفهوم که با صدور قرار قبولی اعاده دادرسی اجرای حکم در هر مرحله ای که باشد به درخواست محکم علیه متوقف خواهد شد.

اثر انتقالی

اعاده دادرسی دارای اثر انتقالی است، بدین مفهوم که در محدوده جهت مورد ادعا در صورت فسخ حکم دادگاه نسبت به امور موضوعی و حکمی، مجدداً رسیدگی و اتخاذ تصمیم می نماید.

اثر نسبی

با توجه به وحدت ملاک تجدید نظر خواهی، واخواهی و فرجام خواهی باید گفت اعاده دادرسی دارای اثر نسبی است به این گونه که رای صادره در مقام اعاده دادرسی فقط می تواند مورد استفاده طرفین دعوای اعاده دادرسی قرار گیرد مگر آنکه رای مذکور غیر قابل تجزیه و تفکیک باشد.

انواع اعاده دادرسی

به موجب مقررات کنونی قانون آیین دادرسی مدنی، اعاده دادرسی به دو قسم اعاده دادرسی اصلی و اعاده دادرسی طاری تقسیم می شود که ذیلاً توضیح داده می شود.

اعاده دارسی اصلی

عبارت است این که درخواست کننده اعاده دادرسی به طور مستقل آن را درخواست کند. به عبارت دیگر بدون آن که دعوایی در جریان باشد، متقاضی اعاده دادرسی مستقلاً آن را درخواست نماید.

اعاده دارسی طاری

این نوع از اعاده دارسی ضمن یک دادرسی  مطرح می شود. چنانچه در اثنای یک دادرسی حکمی به عنوان دلیل ارائه شود، شخصی که حکم علیه او ابراز شده است در صورت وجود یکی از جهات مذکور در ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی می تواند به آن حکم درخواست اعاده دارسی نماید. در این صورت دادگاهی که در حال رسیدگی است درخواست را به دادگاه صادر کننده حکم مورد درخواست اعاده دادرسی می فرستد.

اعاده دادرسی در کدام مرجع رسیدگی می شود؟

گفتیم اعاده دادرسی یکی از طرق شکایت از احکام قطعیت یافته دادگاه است. از این رو مرجع رسیدگی کننده به اعاده دادرسی دادگاهی است که حکم قطعی را صادر نموده است. اگر حکم در همان مرحله بدوی قطعیت یافته باشد، درخواست اعاده دادرسی باید در این دادگاه مطرح و رسیدگی شود و اگر در دادگاه تجدید نظر قطعی شده باشد باید در دادگاه تجدید نظر مطرح و رسیدگی شود. ولو آنکه دادگاه تجدید نظر عیناً رای دادگاه بدوی را تایید نموده باشد. در خصوص اعاده دادرسی در دیوان عالی کشور توضیحات کامل از نظر گذشت.

نتیجه گیری

اعاده دادرسی یکی از طرق فوق العاده شکایت از احکام قطعیت یافته است بنابراین تا زمانی که طرق عادی شکایت از احکام  وجود دارد درخواست اعاده دادرسی پذیرفته نمی شود. درخواست اعاده دادرسی می بایست در محدوده جهات ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی در دادگاه صادر کننده حکم قطعی مطرح شود. دادگاه به غیر از جهت درخواست شده به جهات دیگر رسیدگی نمی کند.

با توجه به اینکه در مرحله اعاده دادرسی،رسیدگی صرفاً در محدوده جهتی که در دادخواست مطرح شده است به عمل می آید، ورود ثالث، جلب ثالث، طرح دعاوی اضافی و دعوای تقابل مجاز نیست.

همانگونه که از نظر گذشت درخواست اعاده دادرسی بسیار پیچیده و تخصصی است. اصولاً افراد عادی از پس آن برنخواهند آمد، از این رو پیشنهاد می شود جهت حصول نتیجه مطلوب، پیش از درخواست اعاده دادرسی با وکیل متخصص اعاده دادرسی مشورت نمایید و بهتر است که درخواست اعاده دادرسی توسط وکیل متخصص اعاده دادرسی مطرح شود.

دفتر وکالت میرشاه آماده ارائه مشاوره عمومی و تخصصی و قبول پرونده با موضوع اعاده دادرسی است. در صورت تمایل می توانید با شماره 09306091148 تماس حاصل فرمایید.

تهیه و تنظیم: دپارتمان آیین دادرسی مدنی دفتر وکالت میرشاه