واخواهی چیست؟ بررسی کامل در سال 1403
فهرست محتوا
درمقدمه تعریف واخواهی باید گفت اصل بر حضوری بودن احکام دادگاه است. از این رو در مقام شک باید به اصل رجوع کرد، غیابی بودن احکام دادگاه ها یک امر استثنایی است که تنها در موضع نص باید تفسیر گردد.
هرکسی که دعوای علیه او مطرح می شود، حق دارد در دادگاه حاضر شده و از خود دفاع کند. از سوی دیگر نمی توان دادرسی را منوط به حضور طرف دعوا نمود، از این رو دادگاه حتی بدون حضور طرف دعوا وارد رسیدگی شده و حکم غیابی صادر می نماید و تحت شرایطی حکم غیابی به مورد اجرا گذارده می شود. در ادامه این نوشتار در خصوص اجرای احکام غیابی توضیح داده خواهد شد، از سوی دیگر محکوم علیه غایب حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض واخواهی نامیده می شود.
در صورت نیاز به مشاوره می توانید با شماره 09306091148 دفتر وکالت میرشاه تماس حاصل فرمایید.
آرای قابل واخواهی
واخواهی ویژه احکام غیابی هستند و قرارها را شامل نمی شود، احکام غیابی ممکن است از دادگاه بدوی و یا دادگاه تجدید نظر صادر شوند. در زیر به شرایط صدور احکام غیابی از دادگاه بدوی و دادگاه تجدید نظر اشاره می کنیم.
شرایط صدور حکم غیابی از دادگاه بدوی
در دعاوی حقوقی برای صدور حکم غیابی در مرحله بدوی چهار شرط لازم است.
- رای غیابی مبنی بر محکومیت خوانده باشد.
- خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشند.
- لایحه ارسال نکرده باشند.( به صورت کتبی دفاع نکرده باشند).
- اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد.
با حصول این چهار شرط رسیدگی دادگاه بدوی غیابی محسوب و خوانده امکان واخواهی خواهد داشت.
شرایط صدور حکم غیابی از دادگاه تجدید نظر
در دعاوی حقوقی برای صدور حکم غیابی در مرحله بدوی سه شرط لازم است.
- رای دادگاه تجدید نظر مبنی بر محکومیت خوانده باشد.
- خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده وی در هیچ یک از جلسات دادگاه بدوی یا تجدید نظر حاضر نشده باشند.
- به صورت کتبی دفاع ننموده باشند.( لایحه دفاعیه یا اعتراضیه ای ارسال ننموده باشند).
- اخطاریه مفاد دادخواست بدوی یا تجدید نظر به طور واقعی ابلاغ نشده باشد.
عدم توصیف قابلیت واخواهی در دادنامه
باید گفت دادگاه تکلیف دارد در ذیل حکم خود حضوری بودن یا غیابی بودن حکم را ذکر نماید، البته توصیف حضوری بودن یا غیابی بودن حکم نافی حق واخواهی خوانده در صورت حصول شرایط پیش گفته نخواهد بود. از این رو دادگاه صادر کننده حکم نمی تواند از ثبت دادخواست واخواهی امتناع کند. در صورت اصرار دادگاه بر نظر سابق، می تواند پس از ثبت دادخواست واخواهی قرار عدم استماع صادر نماید.
شرایط تقدیم دادخواست واخواهی
دادخواست واخواهی با تقدیم دادخواست به عمل می آید و باید به دادگاه صادر کننده حکم غیابی تقدیم شود. در مقررات کنونی واخواه می بایست به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و دادخواست خود را ثبت نماید. دادگاه ها از پذیرش دادخواست واخواهی من مراجعه مستقیم امتناع نموده و متقاضی را به دفتر خدمات الکترونیک قضایی هدایت می نمایند.
اگر واخواه، بازداشت یا زندانی باشد دادخواست واخواهی را باید به دفتر بازداشتگاه یا زندانی که در آنجا توقیف است تقدیم کند.
مهلت واخواهی از احکام غیابی
مهلت واخواهی از احکام غیابی در دو صورت قابل بررسی است.نخست آنکه حکم غیابی ابلاغ واقعی شود و دیگر آنکه حکم غیابی ابلاغ قانونی شود. در خصوص شرایط ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی به مقاله ای تحت همین عنوان در سایت مراجعه فرمایید.
مهلت واخواهی در صورت ابلاغ واقعی حکم غیابی
درصورت ابلاغ حکم به صورت واقعی، محکوم علیه حکم غیابی مقیم ایران از تاریخ ابلاغ واقعی حکم 20 روز مهلت واخواهی دارد. این مدت برای محکوم علیه حکم غیابی خارج از ایران در صورت ابلاغ واقعی دو ماه خواهد بود.
مهلت واخواهی در صورت ابلاغ قانونی حکم غیابی
در این صورت نیز مواعد از زمان ابلاغ قانونی در نظر گرفته می شود و تفاوت با ابلاغ واقعی در (ادعای عدم اطلاع از مفاد حکم است). در این صورت دادگاه بدواً، خارج از نوبت به ادعای مطرح شده رسیدگی می نماید. چنانچه صحت ادعای واخواه احراز شود، قرار قبولی دادخواست واخواهی را صادر می نماید. در این صورت اجرای حکم، تا روشن شدن نتیجه دادخواست واخواهی، به درخواست محکوم علیه متوقف خواهد شد.
معاذیر موجهه واخواهی
جهات موجهه در واخواهی همان معاذیر مقرر در ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی است. این معاذیر اختصاص به واخواهی ندارند، بلکه در کلیه مراحل دادرسی قابلیت استناد دارند. در صورت وجود هر یک از این معاذیر موجهه، خارج از مهلت قانونی به دادخواست واخواهی ترتیب اثر داده خواهد شد. از این حیث تفاوتی بین ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی وجود ندارد. جهات موجهه عبارتند از:
- مرض مانع حرکت.
- فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد.
- حوادث قهریه از قبیل سیل،زلزله، و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد.
- توقیف یا در حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.
آثار واخواهی
واخواهی واجد آثاری است که ما تحت عناوین اثر نسبی، اثر انتقالی و اثر تعلیقی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
اثر نسبی
رای که پس از رسیدگی به دادخواست واخواهی صادر می شود دارای اثر نسبی است به این مفهوم که فقط نسبت به واخواه و واخوانده موثر است و نسبت به کسی که واخواهی نکرده و کسی که طرف واخواهی قرار نگرفته واجد اثر نیست، مگر آنکه رای صادر غیر قابا تفکیک و غیر قابل تجریه باشد. در این صورت نسبت به کسانی که مشمول حکم غیابی هستند لکن واخواهی نکرده اند و یا طرف واخواهی قرار نگرفته اند نیز واجد اثر خواهد بود.
اثر انتقالی
با تقدیم دادخواست واخواهی، موضوع مورد نزاع و مختلف فیه با کلیه مسائل حکمی و موضوعی، با جمیع دلایل و اعتراضات از مرحله رسیدگی غیابی به مرحله واخواهی انتقال یافته و مورد رسیدگی مجدد قرار می گیرد.
اثر تعلیقی
اثر تعلیقی واخواهی به این مفهوم است که؛ با صدور قرار قبول واخواهی، اجرای حکم موضوع دادنامه غیابی، تا روشن شدن نتیجه واخواهی متوقف خواهد شد.
چنانچه حکم غیابی قابل تجدیدنظر باشد، با توجه به اینکه تجدید نظر خواهی نیز واجد اثر تعلیقی است، اجرای حکم تا پایان مهلت تجدید نظر و چنانچه از رای صادره تجدید نظر خواهی شده باشد تا روشن شدن نتیجه تجدید نظر خواهی همچنان متوقف خواهد ماند.
طرح دعاوی طاری در مرحله واخواهی
امکان طرح دعوای جلب ثالث در مرحله واخواهی چه رای غیابی از دادگاه تجدید صادر شده باشد و چه از دادگاه بدوی وجود دارد. درزیر ترتیبات جلب شخص ثالث و ورود شخص ثالث اشاره خواهیم کرد.
دعوای جلب شخص ثالث در مرحله واخواهی
با توجه به ماده 136 قانون آیین دادرسی مدنی ترتیب طرح آن به این شکل است که؛ ” محکوم علیه غیابی در صورتی که بخواهد درخواست جلب شخص ثالث را بنماید، بیاد درخواست جلب را با دادخواست اعتراض تواماً به دفتر دادگاه تسلیم کند، معترض علیه نیز حق دارد در اولین جلسه رسیدگی به اعتراض، جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز دادخواست جلب ثالث را تقدیم دادگاه نماید”.
دعوای ورود شخص ثالث در مرحله واخواهی
ورود شخص ثالث در مرحله واخواهی به دعوی، با منع قانونی مواجه نیست. از این رو هر شخصی که در دعوی ثالث محسوب شود، در صورتی که برای خود مستقلاً حقی قائل باشد و یا خود را در پیروز شدن یکی از اصحاب دعوی ذینفع بداند، می تواند تا پیش از پایان رسیدگی وارد دعوا شود.
اجرای حکم غیابی
اجرای حکم غیابی پس از انقضای مهلت واخواهی و در صورت اقتضاء پس از انقضای مهلت تجدید نظر خواهی، اصولاً منوط به معرفی ضامن معتبر یا اخذ تامین مناسب از محکوم له است. مگر در دو صورت:
- دانامه غیابی یا اجرائیه ابلاغ واقعی شده باشد و محکوم علیه در فرجه قانونی نسبت به آن اعتراض نکرده باشد.
- حکم غیابی در دعاوی ذاتاً غیر مالی مانند طلاق، حجر، نسب و وقف صادر شده باشد. اجرای این احکام نیاز به معرفی ضامن معتبر یا اخذ تامین مناسب ندارد.
جبران خسارت ناشی از اجرای حکم غیابی
اگر از ناحیه اجرای حکم غیابی، خسارتی به محکوم علیه وارد شود و پس از انجام واخواهی و در رسیدگی بعدی حکم به نفع محکوم علیه صادر گردد، خواهان باید خسارتی که از اجرای حکم غیابی به واخواه وارد شده است را جبران نماید.
سئوالات متدوال
1_ هزینه دادرسی در مرحله واخواهی چه میزان است؟
هزینه دادرسی در این مرحله در دعاوی مالی 4.5 درصد محکوم به است.
2_ برای اجرای حکم غیابی چه زمانی تامین یا ضامن گرفته می شود؟
برای صدور دستور اجرا یا صدور اجرائیه نیازی به معرفی ضامن یا اخذ تامین نیست لکن زمانی که محکوم به وصول شده باشد، برای تحویل آن به محک.م له نیاز به معرفی ضامن یا اخذ تامین مناسب است.
3_ آیا قرارها قابل واخواهی هستند؟
واخواهی تنها نسبت به احکامی صورت می گیرد که جزئاً یا کلاً علیه خوانده باشد.صدور قرار غیابی در هیچ حالتی متصور نیست، از این رو سئوالی که اغلب از ناحیه دانشجویان محترم حقوق یا مراجعین به دادگاه ها پرسش می شود از اساس، فاقد مبنا درقانون آیین دادرسی مدنی است.
نکات مهم
چنانچه بخشی از حکم غیابی به سود خواهان و بخشی به سود خوانده باشد و از آن واخواهی شده باشد، درخواست واخوانده مبنی بر فسخ آن بخش از حکم که به زیان وی صادر شده باشد، پذیرفتنی نیست.
باید توجه داشت؛ حکم دادگاه ها تنها نسبت به خوانده می تواند غیابی محسوب شود. حکم دادگاه نسبت به خواهان همواره حضوری است.
متن ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی
محکوم علیه غایب حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض واخواهی نامیده می شود. دادخواست واخواهی در دادگاه صادر کننده حکم غیابی قابل رسیدگی است.
تهیه و تنظیم: دپارتمان آیین دادرسی دفتر وکالت میرشاه
