دعوای خلع ید چیست؟⚖️ + شرایط دعوای خلع ید (1403)

دعوای خلع ید چیست؟

دعوای خلع ید یکی از دعاوی بسیار رایج و پرکاربرد در محاکم قضایی، که بسیار پیچیده و دشوار هم هست؛ دعوای خلع ید است. دعوای خلع ید را به لحاظ حقوقی می توان دعوایی دانست که در آن مالک یک مال غیرمنقول بطرفیت فردی که مال غیرمنقول او را به صورت غیرقانونی متصرف شده است اقامه می نماید.

وکیل پایه یک دادگستری سید احمد میرشاه محمد

برای تعیین وقت ملاقات با وکیل میرشاه با شماره تلفن 09306091148 تماس حاصل فرمایید

ملاقات با تعین وقت قبلی

خواهان که مدعی مالکیت ملک خود است از دادگاه می خواهد که به تصرف غیر قانونی خوانده در آن مال غیرمنقول خاتمه دهد و به نحوی که ملک را از تصرف وی خارج نموده و به خواهان تحویل دهد .

همانگونه به استحضار رسید؛ دعوای خلع ید، از جمله دعاوی پیچیده توام با نکات ظریف و فنی حقوقی است که عدم طرح دعوای مناسب و تنظیم دادخواست صحیح می‌تواند منجر به رد دعوا و اتلاف هزینه و وقت بسیاری گردد. در این کوتاه نوشت کوشش داریم خوانندگان محترم را با نکات مهم و کاربردی دعوای خلع ید آشنا سازیم. کاربست این نکته ها منجر به استماع دعوای شما خواهد  شد. در ماهیت دعوا نکته های ضروری در کوتاه نوشت دیگری به استحضار خواهد رسید.

دعوای خلع ید؛ اموال غیر منقول

دعوای خلع ید؛ دعوایی است که صرفاً در خصوص مال غیرمنقول طرح می گردد. بنابراین در خصوص اموال منقول، چنین خواسته ای قابل طرح نبوده و باید با توجه به ماهیت و نوع اقدامات صورت گرفته دعوای شایسته ای طرح نمود.

دعوای خلع ید؛ منشاء قراردادی

دعوای خلع ید؛ زمانی مطرح می گردد که شخصی مال غیرمنقول (ملک) دیگری را تصرف نموده و این تصرف دارای منشا قراردادی نیست بلکه تصرف به نحو غاصبانه صورت گرفته است،  لذا در فرضی که شخصی ملک خود را در قالب عقد اجاره به دیگری واگذار نماید و پس از انقضای مدت اجاره، مستاجر از تخلیه ملک و تحویل آن به موجر خودداری نماید، به لحاظ اینکه  منشا تصرف فعلی مستاجر، قرارداد می باشد، طرح دعوای خلع ید امکان پذیر نبوده و می بایست دادخواست با خواسته  “تخلیه عین مستاجره” تقدیم نماید.

دعوای خلع ید؛ مالکیت

طرح دعوای خلع ید، فرع بر مالکیت است. لذا در دعوای خلع ید، دادگاه؛ در صورتی  حکم علیه خوانده صادر می نماید که خواهان با ارائه ادله متناسب، مالکیت خود را نسبت به ملک مورد دعوا که خوانده آن را انکار می نماید و  نیز غاصبانه بودن  ید خوانده اثبات نماید.(۱)  بر همین اساس باید به رای وحدت رویه هیات  عمومی دیوان های کشور اشاره نمود که صراحتا مقرر داشته است: « خلع ید از اموال غیرمنقول فرع بر مالکیت است، بنابراین طرح دعوای خلع ید از زمین قبل از احراز و اثبات مالکیت قابل استماع نیست. بنا به مراتب و با توجه به مواد 46,47,48 قانون ثبت اسناد و املاک، رای شعبه پنجم دادگاه تجدید نظر استان به نظر اکثریت اعضا هیئت عمومی دیوان عالی کشور که با این نظر انطباق دارد صحیح و قانونی تشخیص داده می شود. (رای وحدت رویه شماره 672 مورخ 1383/10/1).

بنابراین در صورتی که شخص مالک فاقد سند رسمی است، توصیه می گردد که از طرح دعوای خلع ید اجتناب نموده و در صورت وجود شرایط دعوای تصرف عدوانی که مستلزم ارائه سند رسمی مالکیت نیست اقدام نماید.

دعوای خلع؛ ملک مشاع

خلع ید از ملک مشاعی نیز امکان پذیر می باشد و اختلاف نظری در این خصوص وجود ندارد مستند این موضوع ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی مصوب1356 است که مقرر می دارد: “در مواردی که محکوم له در ملک خلع ید شده، مشمول مقررات املاک مشاعی است”. درخصوص دعوای خلع ید مشاعی باید اعلام نمود که چنین دعوایی یک دعوای حقوقی است که در خصوص اموال غیرمنقول مشاعی مصداق دارد و زمانی تحقق می یابد که احد از مالکان  و یا یک شخص ثالثی، بدون اذن سایر مالکین یا اینکه با اجازه  یک یا برخی از مالکین  مال مشاع را تصرف کرده باشد و از تحویل آن و تخلیه خودداری نماید که در این صورت مالک یا مالکین می توانند اقدام به طرح دعوای خلع ید از ملک مشاع نمایند. در این صورت دادگاه پس از رسیدگی و احراز مالکیت خواهان یا خواهان ها و نیز تصرفات خوانده، حکم به خلع ید وی از تمام مال مشاعی صادر می گردد. تصرف محکوم له در ملک مشاعی ، مشمول مقررات املاک مشاعی است .

منظور از قسمت اخیر آن است که برای تصرف مال مشاع توسط محکوم له، اذن و موافقت همه شرکا حتی مالک متصرفی که حکم علیه او صادر شده، در فرضی که متصرف یکی از مالکین ملک مشاعی باشد، ضروری است.

دعوای خلع ید؛ دعوای مالی

دعوای خلع ید، یک دعوای مالی است و بر همین اساس، خواهان می بایست هزینه دادرسی را بر اساس ارزش منطقه ایی که توسط دفتر خدمات الکترونیک قضایی همان منطقه تعیین می گردد پرداخت نماید. بنابراین فرم تایید شده ارزش منطقه ای ملک حتماً پیوست دادخواست باشد. اگر خوانده هستید؛ در مقام دفاع می توانید، به پیوست نبودن فرم ارزش منطقه خواهان ایراد کنید.

تفاوت دعوای خلع ید با دعوای مزاحمت و ممانعت از حق

در دعوای خلع ید، خوانده مالکیت خواهان را به نوعی با ادامه و استمرار تصرف غیر قانونی خود انکار می نماید لذا عمده ترین تفاوت بیم دعوای خلع یا با دعوای مزاحمت و ممانعت از حق این است که؛ در دعوای خلع ید، موضوع مالکیت خواهان محل نزاع است، بنابراین چنین دعوایی با دعوای مزاحمت و ممانعت از حق نباید یکسان انگاشته شود. تفاوت های دیگری هم مطرح است ولیکن موضوع این نوشتار نیست.

تفاوت دعوای خلع ید با دعوای تصرف عدوانی

خلع ید یک خواسته و عنوان کاملاً حقوقی است و نباید آن را یک دعوای کیفری دانست، عنوان صحیح دعوای کیفری مشابه این مورد، تصرف عدوانی کیفری می باشد که در ماده 690 قانون مجازات اسلامی تعزیرات مصوب 1375 مورد جرم انگاری قرار گرفته و تابع شرایط مخصوص خود است.

دعوای خلع ید؛ دادگاه صالح

یکی از موضوعات مهم در طرح دعاوی حقوقی تشخیص دادگاه صالح به رسیدگی است. در دعاوی ملکی قضیه روشن است. دادگاه محل وقوع ملک مورد ترافع را پیدا کنید و دادخواست خود را به این دادگاه تقدیم کنید. با وجود دفاتر خدمات قضایی در سطح کشور، از محل سکونت خود می توانید دادخواست خود را به دادگاه صلاحیت دار ارسال کنید. ضرورتی ندارد که به شهر و محل وقوع ملک مراجعه کنید. مثلاً اگر ملک مورد ترافع در اصفهان است و محل سکونت شما در کرج است از طریق دفاتر خدمات اکترونیک قضایی در کرج می توانید اقدام کنید. در نظر داشته باشید؛ دادگاه صالح برای طرح دعوای خلع ید، دادگاه محل وقوع ملک می باشد.

دعوای خلع ید؛ ایرادات شکلی

یکی از راه های آسان پیروزی در پرونده های حقوقی طرح ایرادات شکلی است. نقطه قوت یک وکیل مبرز حقوقی کرج تسلط کامل بر آیین دادرسی مدنی است. متاسفانه کارنامه هایی را ملاحظه نموده ایم که برخی افراد با درصد بسیار پایین و حتی صفر در درس آیین دادرسی مدنی به موجب قانون تسهیل در آزمون وکالت پذیرفته شده اند. اینکه چه مشکلاتی برای مراجعین به این افراد در آینده پیش خواهد آمد و نظام قضایی با چه چالش هایی مواجه می شود در این کوتاه نوشت  موضوع بحث ما نیست. به هر روی با طرح ایرادات شکلی می توانید طرف مقابل را به چالش بکشید و از ورود دادگاه به ماهیت جلوگیری کنید.

منابع:

1- شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی، جلد 1، صفحه 133، انتشارات دراک، 1390

دپارتمان دعاوی ملکی دفتر وکالت میرشاه