مجازات سقط جنین چیست؟ بررسی کامل در سال 1403

در این مقاله قصد داریم جرم سقط جنین و مجازات سقط جنین توسط مادر، پزشک، و سایر افراد و همچنین مجازات سقط جنین حاصل از رابطه نامشروع (زنا) را مورد بررسی قرار دهیم. لطفاً با ما همراه شوید. ضمناً در صورت نیاز به مشاوره با وکیل کیفری کرج می توانید با شماره تلفن 09306091148 تماس حاصل فرمایید.

امروزه  به دلیل شرایط نابسامان اقتصادی ، سست شدن بنیان خانواده ها ، افزایش روابط نامشروع و بارداری ناخواسته ، اختلالات ژنتیکی موضوع سقط جنین از موضوعات شایع میان زوجین و از معضلات خانواده‌ ها و موضوعات روز مسائل اجتماعی در بیشتر کشورهای جهان است. گروهی بر این عقیده هستند که تصمیم گیری در خصوص  فرزندآوری و متولد نمودن فردی دیگر در اختیار زوجین به خصوص مادر است و با جرم انگاری این عمل در قانون به شدت مخالف هستند. برخی دیگر در نقطه مقابل این عقیده قرار دارند و هر نوع اقدام به سقط جنین را نکوهش و عملی غیر اخلاقی و مجرمانه قلمداد می نمایند.

مطلب مرتبط: قانون حمایت از خانواده

سقط جنین نه تنها در اسلام عملی بسیار نکوهیده شمرده شده است بلکه در عرف و فرهنگ بسیاری از جوامع غیر مسلمان نیز پسندیده نیست. فارغ از همه این نظرات، در قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات که برگرفته از شرع اسلام است، سقط جنین جرم انگاری شده است. جرم انگاری سقط جنین در قوانین کیفری برخی از کشورها نیز دیده می شود.

سیاست و سقط جنین

عامل دیگری که در میزان سخت گیری قوانین در این موضوع موثر است، سیاست حاکم بر کشورها در خصوص کنترل جمعیت است. فارغ از نکوهش سقط جنین در شرع اسلام، سیاست کنونی دولت مبنی بر افزایش جمعیت و جلوگیری از کهولت سن از دیگر عوامل تشدید و سخت گیری در قانون گذاری ایران به شمار می آید.

مخالفان سقط جنین استدلال می نمایند؛ تجربه ثابت نموده هر گونه دخالت بشر در امور طبیعی موجب بر هم خوردن توازن طبیعت می شود. این گروه عدم توازن طبیعی میان نوزادن دختر و پسر در برخی کشورها را ناشی از سیاست دولت ها مبنی بر تشویق به سقط جنین برای کاهش جمعیت می دانند. در هر حال در این نوشتار بنا نداریم به فلسفه جرم انگاری مجازات سقط جنین بپردازیم.

سقط جنین در قانون مجازات اسلامی

مجازات سقط جنین در زمره جرایم علیه اشخاص است و مانند سایر جرایم علیه اشخاص ممکن است عمد یا غیرعمد باشد. علی رغم اینکه سقط جنین جرمی علیه تمامیت جسمانی است، با این وجود ، در هر زمان از بارداری مادر (قبل یا پس از حلول روح) موجب قصاص سقط کننده نیست. البته قانون گذار در مواردی قائل به استثناء شده که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

نکته های قانون مجازات اسلامی در سقط جنین

مواردی که در قانون مجازات اسلامی در خصوص سقط جنین حائز اهمیت است ابتدا برشمرده ، سپس هر یک از این موارد جداگانه بررسی خواهد شد.

• سقط جنین ممکن است توسط مادر یا دیگران رخ دهد.
• مجازات سقط جنین با توجه به اینکه سقط کننده فرد عادی، پرستار و پزشک و غیره باشد یا خیر، متفاوت است.
• قانون گذار در جرم انگاری سقط جنین تفاوتی میان سقط جنینِ ناشی از زنا ( روابط نامشروع ) یا ازدواج مشروع و قانونی قائل نشده است.

مطلب مرتبط: وکیل رابطه نامشروع در کرج

سقط جنین عمدی

اگر شخصی با علم به اینکه زنی باردار است، عامدانه و به قصد سقط جنین، به واسطه ضرب یا آزار و اذیت موجب سقط جنین او شود علاوه بر پرداخت دیه به ۱ تا ۳ سال حبس محکوم می شود. چنانچه به مادر نیز صدماتی وارد شده باشد، فاعل حسب مورد به قصاص یا پرداخت دیه بابت صدمات وارده به مادر نیز محکوم خواهد شد.

نکته مهم اینکه؛ آزار و اذیت مذکور در ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی طبق نظر برخی اساتید حقوق تنها به آزار جسمی محدود نمی شود بلکه آزار روحی را نیز در بر می گیرد. پس اگر کسی با فحاشی، به کار بردن الفاظ رکیک یا ترساندن مادری ( مثلاً حیوانی را به سوی او هدایت کند یا با فریاد وحشتناک موجب ترس او شود ) موجب سقط جنین وی شود مشمول ماده مذکور خواهد بود. خواننده علاقه مند می تواند به مقاله قتل با رفتارهای غیر اصابتی مراجعه نماید.

قصاص در سقط جنین عمدی

همانطور که پیش تر نیز گفته شد؛ سقط جنین حتی به صورت عمد موجب قصاص عامل سقط نیست. از این رو تفاوتی با مجازات جرایم شبه عمد یا خطای محض ندارد.علت این امر این است که یکی از شرایط لازم برای تحقق جرم علیه تمامیت جسمانی اشخاص، انسان بودن قربانی شمرده شده است. مقررات حقوقی ایران مردگان و جنین را در زمره انسان ها نمی داند بنابراین نمی توانند قربانی جرایم علیه اشخاص مانند قتل و ضرب و جرح قلمداد شوند. از این رو برای جنین و اجساد، مقررات ویژه ای در نظر گرفته است.

استثناء این مطلب در تبصره ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی مقرر شده است. با این توضیح که اگر شخصی با علم به بارداری زنی و با قصد ایراد نقص یا مرگ جنین او پس از تولد اقدام به ضرب و جرح زن نماید و هدف او محقق شود در این حالت جنایت او عمد محسوب و به قصاص محکوم می گردد. به بیانی ساده تر اگر شخصی با این منظور که ضرب و جرح او موجب شود جنین زنده متولد شده اما جنایت او قبل از تولد، منجر به نقص یا مرگ جنین پس از تولد گردد، به قصاص عضو یا نفس، حسب مورد محکوم می گردد.

اما اگر هدف او سقط جنین در همان زمان جنینی باشد با این حال مادر وضع حمل کند و نوزاد بر اثر همان ضربات قبل از تولد بمیرد، جنایت شبه عمد محسوب می شود. نکته ای که در اینجا شایان اهمیت است اینکه؛ در خصوص اخیر لازم است جنین قابلیت ادامه حیات داشته باشد و تنها عامل مرگ ضربات قبل از تولد باشد.

سقط جنین غیر عمدی

سقط جنین غیر عمد ممکن است در اثر حوادثی مانند تصادفات رانندگی رخ دهد. در این صورت حسب مورد و با بررسی شرایط و اوضاع و احوال، جرم شبه عمد یا خطای محض محسوب و مرتکب یا عاقله او به پرداخت دیه محکوم می شود.

مجازات سقط جنین توسط پزشک، دارو فروش و ماما

قانون گذار برای پزشک، ماما ، دارو فروش و یا کسانی که تحت این عناوین فعالیت می کنند، مجازات بیشتری نسبت به افراد عادی در مباشرت یا معاونت در ارتکاب مجازات سقط جنین در نظر گرفته است. در این خصوص بین موردی که این افراد در سقط جنین مباشرت داشته باشند (خود اقدام به سقط جنین نمایند) یا فقط وسایل سقط جنین را فراهم کنند و در اختیار زن باردار قرار دهند و بدین ترتیب ارتکاب جرم توسط دیگری را تسهیل نمایند، ( معاونت در ارتکاب جرم)، تفاوتی قائل نشده؛ و محکومیت به مجازات حبس از ۲ تا ۵ سال علاوه بر پرداخت دیه در نظر گرفته است.

سیاست قانون گذار در اعمال مجازات بیشتر نسبت به این قبیل افراد، می تواند به دلیل دسترسی بیشتر و آسان تر به وسایل سقط جنین و علم آنها نسبت به عمل مجرمانه باشد. زمانی که فرد از موقعیت و اختیارات خود سوء استفاده نموده و در انجام وظایف شرعی، قانونی و عرفی کوتاهی می نماید قاعدتاً مجازات بیشتری متحمل خواهد شد.

مجازات سقط جنین توسط افراد عادی

اگر سقط جنین توسط افراد عادی (غیر از افراد برشمرده در بند فوق)، ارتکاب یابد مثلا اگر فردی به واسطه دادن دارو، ادویه و غیره بدون اطلاع مادر موجب سقط جنین او گردد علاوه بر پرداخت دیه به ۶ ماه تا ۱ سال حبس محکوم می گردد.

مجازات سقط جنین توسط مادر

همانطور که گفتیم مادر ممکن‌ به دلایل مختلفی تصمیم به سقط جنین خود بگیرد و در این راستا از افراد مختلفی کمک بگیرد.

۱- در این مسیر اگر از پزشک، دارو فروش یا این قبیل افراد کمک بگیرد توضیحات داده شد.

۲- اگر راهنمایی و دلالت مادر توسط افراد عادی باشد به این نحو که مادر، خود از راهنمایی فرد عادی که توام با آموزش و ارائه طریق است، بهره ببرد و اقدام به سقط جنین کند؛ دلالت کننده به حبس از ۳ تا ۶ ماه محکوم می گردد. اما دیه بر عهده خود مادر است. موضوع اخیر در قسمت دوم ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده و یکی از موارد جرم انگاری آموزشِ طرق ارتکاب جرم به عنوان یکی از مصادیق «معاونت به عنوان جرم مستقل» است. در خصوص سقط جنین از طریق بکار بردن آموزش و وسایلی است ، از سوی افراد غیر متخصص، که منجر به نتیجه سقط جنین می گردد.

۳- اگر مادر به هر طریقی غیر از راهنمایی دیگران اعم از پزشک و افراد عادی عامدانه اقدام به سقط جنین نماید، مثلا با بلند کردن اجسام سنگین، ورزش های خطرناک، پریدن از ارتفاع، اسب سواری یا استعمال مشروبات، مواد خوراکی مضر برای حیات جنین و غیره، تنها به پرداخت دیه محکوم می شود. دیه به موجب قوانین به ورثه جنین غیر از مادر تعلق می گیرد.

بنابراین قانون گذار برای مادری که اقدام به سقط جنین خود می نماید هیچ مجازاتی جز پرداخت دیه در نظر نگرفته است.

سقط جنین با ترساندن مادر

حقوقدانان کیفری و وکیل کیفری رفتارهایی مانند ترسان، هدایت حیوان به سمت افراد و غیره را در ردیف رفتارهای غیر اصابتی دسته بندی می کنند. حکم رفتار غیر اصابتی در بیشتر موارد مانند رفتار های اصابتی مانند ورد ضربات است. در این خصوص در مقاله ای ویژه توضیحات کافی داده شده است که در بالا نیز به آن اشاره شد. از این رو حسب مورد، ( عمد و یا غیر عمد ) ترساندن مادر اگر موجب سقط جنین او شود مشمول مجازات و پرداخت دیه توسط فرد ترساننده خواهد شد.

نحوه تعیین دیه جنین

اگر سقط جنین زمانی حادث شود که روح در جنین دمیده شده باشد، دیه کامل حسب دختر یا پسر بودن به آن تعلق می گیرد. اگر جنسیت جنین مشخص نباشد سه چهارم دیه کامل.

قانون گذار قبل از دمیده شدن روح در جنین ۵ مرحله را در نظر گرفته و دیه مقتضی را معین نموده است:

• الف- نطفه ای که در رحم‌ مستقر شده: دو صدم دیه کامل
• ب- علقه که در آن جنین به صورت خون بسته در می آید: چهارصدم دیه کامل
• پ- مضغه که در آن جنین به صورت توده گوشتی در می آید؛ شش صدم دیه کامل
• ت- عظام که در آن جنین به صورت استخوان در آمده اما هنوز گوشت روییده نشده: هشت صدم دیه کامل
• ث- جنینی که گوشت و استخوان بندی آن تمام شده ولی روح در آن دمیده نشده: یک دهم دیه کامل

نکته: اگر به واسطه صدمات وارده چیزی از زن سقط گردد اما منشاء انسان بودن حسب نظریه پزشکی قانونی مشخص نگردد، دیه و ارش ندارد.

سقط چند جنین

اگر مادر چند جنین را باردار باشد و در اثر حادثه یا جنایتی سقط شوند یا صدماتی به آنها وارد شود ، دیه هر یک جداگانه محاسبه خواهد شد.

سئوالات متداول در مورد مجازات سقط جنین

 

1_ آیا جرم سقط جنین قابل گذشت است؟

سقط جنین اگر توسط مادر باشد در زمره جرایم قابل گذشت است. بدین معنا که تنها با شکایت شاکی قابل تعقیب و رسیدگی است و در صورت رضایت شاکی قرار موقوفی تعقیب صادر می شود.

باتصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، سقط جنین موضوع ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی (که ذیل عنوان سقط جنین عمدی توضیح داده شد) در زمره جرایم قابل گذشت قرار گرفته است. سقط جنین در غیر این صورت و چنانچه توسط سایر افراد ارتکاب یابد، غیر قابل گذشت محسوب و رضایت شاکی تنها از موجبات تخفیف مجازات است.

2_ در سقط جنین چه کسانی می توانند اقدام به شکایت کنند؟

در خصوص جرایم قابل گذشت سقط جنین، شوهر به عنوان اولیای دم می تواند به شکایت علیه همسر خود و تمام کسانی که در این امر دخالت داشته اند، مبادرت کند. بدون شکایت او جرم قابل تعقیب و رسیدگی نیست. گذشت شوهر موجب موقوفی تعقیب و رسیدگی می شود.

3_ سقط جنین اگر برای حفظ حیات مادر باشد جرم است؟

چنانچه بارداری مستقیما برای جان مادر خطرآفرین باشد، (نه اینکه خطرات جسمانی‌ خفیف همراه داشته باشد)، مبادرت به سقط جنین جرم نخواهد بود. قطعاً در این خصوص جلب نظر پزشک متخصص ضرورت خواهد داشت.

4_ آیا مجازات سقط جنین حاصل از رابطه نامشروع ( زنا ) جرم است؟

همانگونه که پیشتر اشاره شده هیچ تفاوتی در جنین حاصل از روابط مشروع و قانونی و جنین حاصل از روابط نامشروع (زنا) از حیث سقط آن وجود ندارد. در هر دو مورد قانون با کیفیاتی که توضیح داده شد مرتکب را شایسته مجازات دانسته است.

5_ آیا مجازات سقط جنین توسط پدر جرم است؟

با توضیحاتی که راجع به قابل گذشت بودن مجازات سقط جنین و کسانی که می توانند در خصوص ارتکاب این جرم شکایت کنند، می توان حکم قضیه را دریافت. بنابراین چنانچه شوهر یا همان پدر آینده همسر خود را وادار به سقط جنین نماید مادر می تواند شکایت نماید. در این صورت مجازات پدر پرداخته دیه به مادر خواهد بود.

معاونت در سقط جنین

نکته ای که در خصوص مواد 623 و 624 قانون مجازات اسلامی دارای اهمیت است موضوع معاونت در جرم است. در نظر بگیرید مردی با تهیه دارو یا پریدن از نردبان همسر خود را تشویق به سقط جنین کند، در این صورت مشمول معاونت در جرم موضوع ماده 623 ق.م.ا خواهد شد که مجازات مباشر را سه تا شش ماه در نظر پرفته است. اگر همین مرد همسر خود را تشویق به سقط جنین نزد پزشک و ماما کند و هزینه سقط جنین را پرداخت کند؛ در جرم موضوع ماده 624 ق.م.ا که مجازات مباشر را دو تا پنج سال در نظر گرفته معاونت نموده است. با توجه به بند ت ماده 127 ق.م.ا که مجازات معاون در جرایم تعزیری را یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی در نظر گرفته است به نظر می رسد معاونت در جرم موضوع ماده 623 ق.م.ا مجازات کمتری نسبت به معاونت در جرم موضوع ماده 624 ق.م.ا خواهد داشت. با توجه به نفس عمل و روش ارتکاب جرم، بهتر است به گونه ای این قانون تقنین می شد که تشدید مجازات مباشر به معاون غیر متخصص مانند شوهر تسری نیابد.

سخن آخر با وکیل متخصص دعاوی سقط جنین در کرج

سقط جنین در قوانین کنونی کیفری ایران جرم انگاری شده است. از این رو هر گونه اقدام به سقط جنین، آموزش، دادن دارو به منظور سقط جنین در هر مرحله ای از بارداری جرم است. وکیل متخصص جرایم پزشکی در کرج و وکیل متخصص دعاوی سقط جنین در کرج پرهیز از انجام این عمل را در غیر از موارد پزشکی خصوصاً از سوی ماما ها و پزشکان محترم و کلیه دست اندرکارن حرفه پزشکی جداً توصیه می نماید. فارغ از جنبه کیفری عمل، مبادرت به سقط جنین ممکن است مجازات های سنگین انتظامی از قبیل لغو پروانه را به همراه  داشته باشد.

دفتر وکالت میرشاه آماده ارائه هرگونه مشاوره در خصوص دعاوی مربوط به سقط جنین و کلیه زمینه های جرایم پزشکی است. در صورت نیاز به مشاوره علاوه بر آیکون شناور در زیر این صفحه می توانید با شماره 09306091148 تماس حاصل فرمایید.

تهیه و تدوین: دپارتمان حقوق کیفری دفتر وکالت میرشاه