خیانت در امانت چیست؟ مجازات خیانت در امانت در سال 1403

بزه خیانت در امانت چیست؟ خیانت در امانت در زمره جرایم علیه اموال دسته بندی می گردد.از سوی دیگر امانتداری از جمله صفات پسندیده می باشد که درآیات متعدد قرآن کریم نیزمورد تاکید قرارگرفته است که ذیلا به برخی از آنها اشاره می شود :

ان الله یامرکم ان تودو الامانات الی اهلها (نساء 58)یعنی خداوند شما را امر می کند که امانات را به صاحبانشان رد کنید.

والذین هم لاماناتهم و عهدهم راعون (مومنون 8)یعنی مومنان کسانی هستند که امانت ها و عهدهایشان را رعایت می کنند.

فان امن بعضکم بعضا فلیود الذی اوتمن امانته ( بقره 283)یعنی ای مومنان هرگاه یکی از شما دیگری را امین شمرد باید شخصی که او را امین شمرده اند ،امانت را مسترد بدارد.

بنابراین می توان گفت خیانت در امانت جرمی است که می تواند موجب سلب اعتماد در جامعه گردد.

تفاوت خیانت در امانت با سرقت و کلاهبرداری

سه جرم یادشده از جرایم علیه اموال و مالکیت می باشند و در مواردی این سه جرم با یکدیگر مشتبه می شوند ، لذا لازم است که شرایط و ارکان تشکیل دهنده آنها به دقت مورد بررسی قرار گیرند ، در یک نگاه کلی می توان گفت که در جرم سرقت ، سارق مال را می رباید یعنی مالک آن را به میل خود تسلیم نمی کند و تفاوت آن با کلاهبرداری این است که در کلاهبرداری شخص کلاهبردار متوسل به وسایل تقلبی می شود و مالک را وادار به تسلیم مال خود می کند ولی در خیانت درامانت مالک یا متصرف شخصا مال را به دیگری می سپارد و متعاقبا امین به طور متقلبانه مبادرت به تصاحب و یا تلف و یا استعمال بدون مجوز مال می کند. در صورت نیاز شما میتوانید با یک وکیل کلاهبرداری در کرج که متخصص و سابقه کار بیش از +15 سال دارد مشاوره ای بگیرید. (1) البته  نکته ای که لازم به ذکر می باشد آن است که تصاحب ، تلف و یا استعمال بدون مجوز توسط فرد امین همیشه متقلبانه نیست و چه بسا بدون اعمال متقلبانه صورت گیرد .

مطلب مرتبط: وکیل کیفری در کرج

عناصر سه گانه جرم خیانت در امانت

پیش از پرداختن به عناصر سه گانه لازم است ماده 674 را که در ارتباط با جرم خیانت در امانت می باشد مورد مطالعه و بررسی و عناصر سه گانه جرم یاد شده را نیز از آن استخراج کنیم.

طبق ماده یاد شده ” هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شود و بنابر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود ویا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین  یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا نفقود نماید به حبس از شش ماه تا 3 سال  محکوم خواهد شد”.

عنصر قانونی

برای اینکه ماده قانونی خاصی را به عنوان عنصر قانونی یک جرم در نظر بگیریم شرط است که مجازات آن جرم نیز در ماده یاد شده ذکر گردد و لذا با عنایت به ذکر مجازات در ماده مارالبیان می توان آنرا عنصر قانونی جرم خیانت در امانت در نظر گرفت.

عنصر مادی

عناصر مادی خیانت در امانت عبارتند از:

استعمال– یعنی مال مورد امانت را توام با سوءنیت مورد استفاده قرار دهد . به نظر می رسد هر گونه استعمال ناروای مال مورد امانت در صورتیکه با سوء نیت همرا باشد موجب تحقق خیانت در امنت خواهد بود (2). مانند آنکه شخص اتومبیل گران قیمتی را نزد دیگری به امانت بگذارد و او با سوءنیت از آن جهت مسافر کشی یا حمل وسایل ساختمانی استفاده کند . اگر سوءنیت مرتکب احراز نشود موضوع فاقد جنبه کیفری خواهد شد و صرفا قابل رسیدگی حقوقی است.

اتلاف – اتلاف هم ممکن است در قالب فعل و هم در قالب ترک فعل باشد . همچنین می تواند در قالب اتلاف جزء یا اتلاف کل باشد. اتلاف با ترک فعل مانند آنکه امین با سوءنیت از آب و غذا دادن به حیوان خودداری کند و موجب تلف شدن آن گردد.

مفقود کردن – یعنی اینکه امین دسترسی مالک را به مال مورد امانت غیر ممکن سارد . مانند آنکه انگشتری مورد امانت را به داخل دریا پرتاپ کند و یا در وسط بیابان رها نماید.(3) نکته مهم وشایان ذکر آنکه مفقود کردن زمانی عنصر مادی خیانت در امانت خواهد بود که توام با سوءنیت باشد والا صرف مفقود شدن توام با اهمال و بی احتیاطی موجب تحقق خیانت در امانت نخواهد بود و فقط مسئولیت مدنی به دنبال خواهد داشت.

تصاحب – تصاحب مال یعنی اینکه امین مال مورد نظر را مانند مال خود بداند و رفتاری کند گویی که مال خود او است مانند آنکه آن را بفروشد یا رهن بگذارد .

شرط سپردن در تحقق جرم خیانت در امانت

سپردن شرط لازم برای تحقق جرم خیانت در امانت است . عنصر مادی آن با سپرده شدن به یکی از طرق قانونی ،بخشی از عنصر مادی جرم نیست بلکه شرط تحقق این جرم می باشد و نکته مهم آنکه سپردن باید ازجانب مالک یا متصرف قانونی صورت گیرد . لذا اگر سارق مالی را به امین بسپارد و امین آن را تصاحب نماید عمل وی را  نمی توان خیانت در امانت دانست .

شرط استرداد یا به مصرف معین رساندن

همچنین در صورتی می توان گیرنده مال را به ارتکاب جرم خیانت در امانت محکوم کرد که او موظف بوده مال مورد نظر را مسترد دارد یا به مصرف معین برساند در غیر این صورت تحقق جرم خیانت در امانت ممکن نحواهد بود .

آیا گرفتن مبلغی پول به عنوان قرض و تصاحب و پس ندادن آن توسط مقترض می تواند خیانت در امانت باشد؟

در پاسخ باید گفت در قرض ، مال به مقترض تملیک می شود و او مثل آن را باید به مقترض مسترد نماید . بنابراین در فرض تصاحب ، مقترض مال خود را تصاحب کرده است و لذا جرم خیانت در امانت قابل تصور نیست .

عنصر معنوی جرم خیانت در امانت

جرم خیانت در امانت دارای دو جزء سوءنیت عام و خاص می باشد. سوءنیت عام در خیانت در امانت عبارت است از عمد در ارتکاب عمل فیزیکی تصاحب ، تلف ، استعمال و مفقود کردن و سوءنیت خاص این جرم ارتکاب اعمال فوق به قصد اضرار مالک می باشد.

آیا خیانت در امانت در مال غیر منقول مثلا عین مستاجره قابل تصور است؟

به عنوان مثال اگر مستاجر با سوءنیت از تخلیه محل استیجاری خودداری نماید آیا امکان تحقق خیانت در امانت وجود دارد یا خیر ؟ با تصریح ماده 674 قانون تعزیرات 1375 دیگر ابهامی در این خصوص باقی نمی ماند و خیانت در امانت شامل اموال غیر منقول نیز می باشد. بنابراین در خصوص قرارداد اجاره اگر سوءنیت مستاجر و قصد اضرار به موجر احراز شود می توان آنرا خیانت در امانت دانست. خصوصا اینکه مستاجر پس از دریافت ودیعه از تخلیه عین مستاجره خودداری کند . رویه قضایی در جایی که رابطه حقوقی یا عقد و قراردادی فی مابین طرفین موجود است متمایل به عدم تحقق جرم خیانت در امانت است.علی رغم نظر فوق باید گفت احراز سوء نیت مستاجر در تخلیه عین مستاجره بسیار دشوار است لذا به سختی می توان قائل به تحقق جرم خیانت در امانت شد.

جرم خیانت در امانت قابل گذشت است یا غیر قابل گذشت ؟

با توجه به تصریح ماده 104 به قابل گذشت بودن جرم موضوع ماده 674 باید قائل براین بود که این جرم قابل گذشت است .

مجازات خیانت در امانت و درجه جرم خیانت در امانت

با عنایت به تبصره ماده 104 اصلاحی 1399که به موجب آن حداقل و حداکثر مجازاتهای  حبس تعزیری درجه چهار تا درجه هشت برای جرایم قابل گذشت به نصف تقلیل می یابد لذا مجازات خیانت در امانت نیز سه ماه الی یک سال و نیم حبس می باشد بنابراین جرم خیانت در امانت از درجه شش می باشد.

آیا جرم خیانت در امانت مشمول مرور زمان می شود ؟

نخست باید توضیج دهیم مراد از مرور زمان در جرایم جیست؟ پاسخ مثبت است. اولا خیانت در امانت از تعزیرات منصوص شرعی نمی باشد و ثانیا مشمول ممنوعیت های موضوع ماده 109 قانون مجارات اسلامی نیز نمی گردد لذا باید قائل بر شمول مرور زمان  بر جرم خیانت در امانت گردید.

دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم خیانت در امانت

قاعده کلی در تعیین دادگاه صالح به رسیدگی در جرایم ،دادگاه محل وقوع جرم است. در تعیین دادگاه صالح رسیدگی به جرم خیانت در امانت باید به قاعده اخیر  مراجعه کرد . از این رو دادگاه صالح جهت رسیدگی به این جرم دادگاه محل تحقق استعمال ، تصاحب ، تلف و مفقود نمودن می باشد.

منابع :

• گلدوزیان ایرج ، متون جزای اختصاصی ، چاپ بیستم ، انتشارات دانشگاه تهران ،  1392، ص 382
• میر محمد صادقی حسین ، جرایم علیه اموال و مالکیت ، چاپ پنجاه و یکم ، نشر میزان ،1396، ص 179
• میر محمد صادقی حسین ، جرایم علیه اموال و مالکیت ، چاپ پنجاه و یکم ، نشر میزان ،1396،ص 180

تهیه کننده: دفتر وکالت میرشاه