فهرست محتوا
مسئولیت پزشک
شغل پزشکی به دلیل ارتباط با سلامت و جسم انسان‌ها یکی از مشاغل حساس و پرمخاطره است. از جمله دعاوی رایج دعوای مسئولیت پزشک در مقابل بیماران است. علی‌رغم پیشرفت روزافزون، علم پزشکی خالی از نواقص نبوده و احتمال خطا با آن عجین است. دعاوی مربوط به امور پزشکی به لحاظ فنی و پیچیدگی های حقوقی معمولا به وکلای متخصص در امور پزشکی سپرده می‌شود.
باتوجه به تغییر مفهوم زیبایی در دهه‌های اخیر و افزایش اعمال جراحی به منظور تغییر ظاهر، اشخاص بدون ضرورت پزشکی، و صرفا جهت زیبایی مبادرت به انجام اعمال جراحی می‌کنند. ازاین رو احتمال خطاهای پزشکی و مسئولیت پزشکان بیش از پیش افزایش‌یافته است. از سویی دیگر ضرورت انجام اعمال جراحی برای نجات جان و حفظ سلامت بیماران ایجاب می‌کند که پزشکان با فراغ بال و بدون دغدغه خاطر به این امر خطیر بپردازند.
ترس از مسئولیت نباید مانع عملکرد صحیح پزشکان شود. از طرف دیگر (حق بر سلامت) و جبران خسارات وارده به بیمار در اثر قصور احتمالی پزشک مستلزم وضع قوانین در راستای مسئول دانستن پزشکان مرتکب قصور و خطا است.
با نگاه به قوانین موضوعه در یک تعریف کلی مسئولیت پزشک را این‌گونه می‌توان تعریف نمود: «الزام پزشک به جبران خسارت ناشی از جرم یا خطا یا ضرر وارده در نتیجه اقدامات پزشکی به دیگری.»
مسئولیت پزشک در برابر اعمال خود در سه حوزه قابل بررسی است، که در ادامه به آن پرداخته شده است.
مسئولیت مدنی پزشک
ضرر ناشی از نقض تعهدات پزشک نسبت به بیمار، موجد مسئولیت قراردادی است. اگر به دلیل نقض تعهدات قانونی باشد، شکل‌دهنده مسئولیت قهری است. درصورتی‌که بیمار درخواست طرح شکایت کیفری از پزشک نداشته باشد یا صرفا متحمل خسارت مالی شده باشد و همچنین برای مطالبه هزینه‌های انجام شده که بیش از دیه باشد ناگزیر ازطرح دعوی حقوقی است.
در حقوق مسئولیت مدنیٰٰ، اشخاص هنگامی مسئول و مکلف به جبران خسارت وارده به زیان‌دیده شناخته می‌شوند که تقصیر آن‌ها به اثبات رسیده باشد. مبنای مطالبه خسارت احراز تقصیر و ورود ضرر ناروا به بیمار است. ماده ۵ قانون مسئولیت مدنی در این باره مقرر می‌دارد: «اگر در اثر آسیبی که به بدن یا سلامتی کسی وارد شده در بدن او نقصی پیدا شود یا قوة کار زیان دیده کم گردد و یا از بین برود و یا موجب افزایش مخارج زندگانی او بشود، واردکنندة زیان مسئول جبران کلیة خسارات مزبور است».
مسئولیت کیفری پزشک
اگر عمل پزشکی منجر به صدمه بدنی به جسم بیمار یا منتهی به فوت وی شود، پزشک دارای مسئولیت کیفری است و در زمره جرایم علیه اشخاص دسته بندی می شود. در صورت شکایت، رسیدگی و احراز، حکم به محکومیت پزشک به پرداخت دیه و از جهت جنبه عمومی جرم به حبس، جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم می‌گردد.
ماده 495 قانون مجازات اسلامی در این‌خصوص مقرر می‌دارد: «هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد ضامن دیه است مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود و چنانچه اخذ برائت از مریض به دلیل نابالغ یا مجنون بودن او معتبر نباشد و یا تحصیل برائت از او به دلیل بیهوشی و مانند آن ممکن نگردد برائت از ولی مریض تحصیل می‌شود.
تبصره 1 – در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد هرچند برائت اخذ نکرده باشد.
همچنین بر اساس ماده 496 قانون مجازات اسلامی، پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می‌کند، در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است».
مسئولیت انتظامی پزشک
علاوه بر موارد فوق به‌موجب قانون سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران پزشکان مکلف به رعایت نظام‌نامه پزشکی در طبابت خود هستند و هر نوع تقصیر اعم از بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم رعایت نظامات دولتی تخلف محسوب و در دادسرای انتظامی پزشکی قابل‌تعقیب است.
مراحل و شرایط شکایت از پزشک
مطالبه خسارت وارده از طریق حقوقی مستلزم تقدیم دادخواست و طرح دعوی در محاکم عمومی است. ازاین‌جهت بین پزشکان و سایر افراد تفاوت وجود ندارد. در این صورت محاکم مطابق قواعد عام رسیدگی می‌نمایند.
مرجع رسیدگی‌کننده به تخلف و جرایم پزشک
به‌منظور مطالبه دیهٰ، بیمار یا اولیای دم باید مبادرت به طرح شکایت در دادسرای محل وقوع جرم نمایند. در مراحل شکایت از پزشک، بعد از طرح شکایت اولیه دادسرا مطابق قواعد عمومی رسیدگی به امور کیفری به جمع‌آوری ادله می‌پردازد. یعنی بعد از استماع اظهارات شاکی و ملاحظه مستندات وی شامل مدارک مثبت تحت درمان بودن خویش و پرونده پزشکی، تصاویر قبل و بعد از جراحی و غیره، از پزشک مربوطه نیز تحقیق به عمل می‌آید.
علاوه بر این نظر کارشناسی و تخصصی هیئت بدوی انتظامی پزشکی شهرستان مربوطه را نیز در خصوص خسارت وارده اخذ می‌کند. اخذ این نظر کارشناسی مطابق تبصره 3 ماده 35 قانون سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران به‌منظور احراز تخلف یا قصور پزشک صورت می‌گیرد. اما برای تعیین میزان و نوع صدمه وارده به منظور تعیین میزان دیه یا ارش شخص به پزشکی قانونی معرفی و ملزم به ارائه نظریه پزشکی قانونی است. درصورتی‌که نظر پزشکی قانونی بر عدم قصور پزشک باشد و وی را مسئول نشناسد، این نظر قابل اعتراض است.
نمونه دادنامه قصور پزشک
دادنامه منشر شده صرفاً جنبه ارشادی داشته و بر اساس نظر حقوقی مرجع صادر کننده حکم است. ممکن است شعبات دیگر دادگاه ها یا نگارنده با این نظر موافق نباشد. در زیر نمونه دادنامه با عنوان مسئولیت پزشک در پرداخت هزینه های درمانی مازاد بر دیه انتشار می یابد.
نمونه دادنامه با عنوان «مسئولیت پزشک در ورود صدمه یا تلف بیمار»
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دعوی آقایان ی.ش. و ح.ش. وکلای دادگستری به وکالت از خانم م.غ. و م.غ. به طرفیت آقای الف. ص و خانم ن.س. به خواسته مطالبه مبلغ 197/970/000 ریال با احتساب خسارت دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه بابت هزینه پرداخت شده به بیمارستان چ. برای احیاء و معالجه نوزاد به دنیا آمده در بیمارستان ص.؛
هزینه‌های انجام شده ناشی از قصور خواندگان به‌عنوان پزشک منتهی به موت نوزاد متعلق به خواهان‌ها. نظر به اینکه حسب اعلام خواهان‌ها به شرح دادخواست، خواندگان به‌موجب دادنامه قطعیت یافته شماره … -1392/10/16 پرونده شماره بایگانی … شعبه 1043 دادگاه عمومی – جزائی تهران،به پرداخت دیه در حق خواهان‌ها محکوم شدند و دیه به‌عنوان مجازات مالی، هزینه‌های انجام شده را تحت پوشش قرار می‌دهد و محکومیت خواندگان در این دعوا محکومیت مضاعف مالی است، لذا مستنداً به ماده 448 و 452 از قانون مجازات اسلامی مصوب اول اردیبهشت هزار و سیصد و نود و دو مجلس شورای اسلامی، حکم به بی‌حقی خواهان‌ها صادر و اعلام می‌گردد. این رأی ظرف بیست روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.
رئیس شعبه 219 دادگاه عمومی حقوقی تهران – ابراهیمی
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
دادنامه تجدیدنظر خواسته به شماره … مورخ 1393/5/29 صادره از شعبه 219 دادگاه عمومی حقوقی تهران که به‌موجب آن حکم بر بی‌حقی تجدیدنظرخواهان م.غ. و م.ف. با وکالت ی.ش. و ح.ش. نسبت به دعوی مطروحه به خواسته مطالبه مبلغ 197/970/000 ریال بابت هزینه‌های درمانی انجام شده، ناشی از قصور پزشکان معالج الف. ص. و ن.س. اصدار گردیده است، در اساس موافق قانون و مقررات موضوعه بوده و اعتراض به شرح لایحه اعتراضیه وارد نبوده و مستوجب نقض آن نمی‌باشد.
زیرا که اولا: هرچند به‌تصریح ماده 495 از قانون مجازات اسلامی، در صورت عدم رعایت مقررات پزشکی و موازین فنی از سوی پزشک معالج در معالجات پزشکی در صورت ورود صدمه یا تلف فرد بیمار، پزشک در مقابل فرد بیمار یا اولیاء دم وی ضامن و مسئول هستند. لیکن آنچه مقنن به شرح ماده قانونی مرقوم در صورت ورود این‌گونه صدمات پیش‌بینی نموده است، صرفا دیه مقدر بوده و اشارتی به هزینه درمانی و غیردرمانی ننموده است که در مانحن‌فیه نیز بر اساس میزان تقصیر هر یک از خواندگان شعبه 1043 دادگاه عمومی جزایی تهران طی دادنامه شماره … مورخ 1392/10/16 مبادرت به انشاء حکم نموده است.
بخش دوم رای دادگاه
ثانیا، هرچند به‌موجب مقررات آمده قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی (ماده 3)، درصورتی‌که قوانین موضوعه کامل یا صریح نبوده و یا متعارض باشند یا اصلا قانونی در قضیه مطروحه وجود نداشته باشد، محاکم می‌بایست با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر، حکم قضیه را صادر نماید. لیکن در مسئله حادث شده نظریه مشهور فقهای عصر حاضر نیز بر عدم وجاهت شرعی مطالبه خسارت مازاد بر دیه دارد.
بنابراین دادنامه تجدیدنظر خواسته که بر همین اساس صادر گردیده، خالی از هرگونه ایراد و اشکالی بوده و در این مرحله از دادرسی نیز تجدیدنظرخواه دلیل و مدرک موجهی که موجبات نقض و بی‌اعتباری آن را ایجاب نماید، به دادگاه ارائه ننموده است. ازاین‌رو دادگاه ضمن رد درخواست تجدیدنظرخواهی، مستنداً به قسمت اخیر ماده 358 از قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، دادنامه معترض‌عنه را تأیید و استوار می‌نماید. رأی صادره حضوری و قطعی است.
رئیس و مستشار شعبه 18 دادگاه تجدیدنظر استان تهران
منبع: بانک آرای قضایی
برای شکایت از پزشک به کجا باید مراجعه کرد؟
شغل پزشکی همواره با درصدی از ریسک همراه است. چنانچه پزشکان در بیم شکایت واهی و مواخذه قرار گیرند؛ قطعاً به زیان بیماران و جامعه خواهد بود. در این صورت پزشکان از اعمال جراحی با ریسک بالا خودداری نموده و جان بیماران بسیاری به خطر خواهد افتاد. بنابراین در خصوص شکایت از پزشک همیشه جانب احتیاط را رعایت کنید مبادا پزشک زحمتکش و انسان دوستی از این ناحیه دچار آسیب شده و یا در بیم هراس از طرح شکایت واهی قرار گیرد. ضروری است پزشکان محترم در سایه حمایت حقوقی حقوقدانان و کلای مبرز و متخصص در زمینه جرایم پزشکی قرار گیرند.
به هر روی، با ملاحظه مقدمات پیش گفته، چنانچه مواجه با قصور پزشک شدید؛ می توانید در مراجع زیر طرح شکایت کنید.
- سازمان نظام پزشکی
- دادسرای عمومی و انقلاب
- دادگاه های عمومی حقوقی
سازمان نظام پزشکی از بابت تخلفات پزشک ورود می نماید. در صورت احراز قصور یا تقصیر یا تخلف پزشک مجازات انتظامی در انتظار وی خواهد بود. برای این منظور می بایست به سایت سازمان نظام پزشکی و یا مستقیماً به مرجع مربوطه مراجعه کنید.
شکایت از پزشک در مراجع دادگستری مستلزم مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و طرح شکایت یا تقدیم دادخواست صحیح با رعایت کلیه جوانب حقوقی است. در این زمینه به جهت پیچیدگی زیاد و فنی بودن ابعاد قضیه توصیه می کنیم حتماً به وکلای متخصص مراجعه و از دانش و تجربه ایشان بهره مند شوید.
مشاوره شکایت از پزشک
دفتر وکالت وکیل سید احمد میرشاه محمد آماده ارائه هرگونه مشاوره اعم از عمومی و تخصصی به پزشکان و مراجعان محترم و پذیرش پرونده با عناوین شکایت از پزشک و قصور پزشکی است.
دپارتمان جرایم پزشکی دفتر وکالت میرشاه
