اعتراض شخص ثالث چیست؟ | حقوقی + کیفری در سال 1403

در سلسله مقالات حقوق کاربردی در این مقاله به نهاد اعتراض شخص ثالث پرداخته خواهد شد.

در صورت تمایل به دریافت مشاوره تخصصی می توانید با شماره تلفن 02634981261 با بخش مشاوره حقوقی دفتر وکالت میرشاه تماس حاصل فرمایید.

در ادامه این نوشتار با موضوع اعتراض شخص ثالث با ما همراه باشید.

اعتراض شخص ثالث چیست؟

ممکن است رای صادره به حقوق افراد ثالث خللی وارد سازد، چنانچه شخص ثالث یا نماینده او به عنوان اصحاب دعوی در دادرسی منتهی به رای شرکت نداشته باشد می تواند نسبت به رای صادره اعتراض نماید، اعتراض شخص ثالث به رای صادره در قالب نهادی تحت عنوان اعتراض شخص ثالث شکل می گیرد. در ادامه این مقاله به ماهیت،آرای قابلا اعتراض شخص ثالث، خواهان و خوانده دعوای اعتراض شخص ثالث، مهلت، آثار و انواع اعتراض شخص ثالث خواهیم پرداخت و مختصری نیز در خصوص اعتراض شخص ثالث در دیوان عالی کشور ،دیوان عدالت اداری و اعتراض ثالث به آرای کیفری توضیح خواهیم داد.

مطلب مرتبط: وکیل دیوان عدالت اداری در کرج

ماهیت اعتراض شخص ثالث

اعتراض شخص ثالث یکی از طرق فوق العاده شکایت از آرا است که هدف از تقدیم آن ،عدول از رای یا تعدیل رای به نفع معترض است، بنابراین این امکان وجود دارد که تنها به بخشی از یک رای معترض شد.

آرای قابل اعتراض شخص ثالث

دایره شمول آرای قابل اعتراض بسیار گسترده و شامل هرگونه رای اعم از (حکم) و (قرار) ،احکام حضوری و غیابی صادره از دادگاه های بدوی یا تجدید نظر می شوند. برخلاف تجدید نظر یا اعاده دادرسی (جهاتی) برای اعتراض شخص ثالث در قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی نشده است.

 

 

خواهان دعوای اعتراض شخص ثالث

اشخاصی می توانند معترض ثالث باشند که خود یا نماینده آنها به عنوان اصحاب دعوی در دادرسی دخالت نداشته باشند. بنابراین علاوه بر طرفین دعوا (وارد ثالث) و (مجلوب ثالث) نیز نمی توانند به عنوان معترض از رای صادره شکایت نمایند.

خوانده دعوای اعتراض ثالث

اعتراض ثالث باید به طرفیت محکوم له و محکوعلیه رای مورد اعتراض مطرح شود. برابر ماده 420 قانون آیین دادرسی مدنی،خواندگان دعوای اعتراض ثالث عبارتند از خواهان و خوانده دعوای اصلی و در صورت تعدد آنها معترض ثالث می تواند بعضی از آنها را طرف دعوای اعتراض ثالث قرار ندهد مگر اینکه رای معترض عنه غیر قابل تجزیه و تفکیک باشد که در این صورت اعتراض ثالث وقتی پذیرفته می شود که تمامی اصحاب دعوای منتهی به رای، طرف اعتراض قرار گرفته باشند.

مهلت اعتراض شخص ثالث

تفاوتی ندارد که معترض ثالث از رای آگاه بوده یا نبوده باشد، در هر صورت در قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مهلتی برای اعتراض شخص ثالث در نظر گرفته نشده است. دعوای اعتراض شخص ثالث در صورتی قابل طرح است که ثابت شود حقوقی که اساس و ماخذ اعتراض است به جهتی از جهات قانونی ساقط نشده باشد.

آثار اعتراض شخص ثالث

اعتراض ثالث به عنوان یکی از طرق فوق العاده شکایت از آرای قطعی واجد برخی آثار است، اثر تعلیقی،اثر انتقالی و اثر نسبی اعتراض شخص ثالث اهم این آثار هستند.

اثر تعلیقی اعتراض شخص ثالث

قاعدتاً اعتراض شخص ثالث موجب تاخیر اجرای حکم نمی شود از این رو این طریق فوق العاده اعتراض به آراء قطعی اصولاً فاقد اثر تعلیقی است. علی رغم این قاعده در موارد استثنایی ضمن احراز شرایطی اعتراض شخص ثالث دارای اثر تعلیقی است، در صورت وجود هر سه شرط زیر دادگاه دستور تعلیق اجرای حکم قطعی را صادر می نماید:

1. در مواردی که جبران ضرر و زیان ناشی از اجرای حکم ممکن نباشد.
2. معترض ثالث درخواست تاخیر حکم را در خواست نماید.
3. تادیه تامین مناسب از سوی معترض ثالث.

اثر انتقالی اعتراض شخص ثالث

اثر انتقالی به این مفهوم است که دادگاه مجدداً در محدوده ای که معترض ثالث معین می نماید نسبت به جنبه موضوعی و نسبت به جنبه حکمی رسیدگی می نماید، از آنجا که دادگاه صرفاً در محدوده تعیین شده توسط شخص ثالث وارد رسیدگی مجدد می شود باید گفت طرح دعاوی طاری در این مرحله مجاز نیست.

اثر نسبی اعتراض شخص ثالث

اعتراض ثالث دارای اثر نسبی است، به این مفهوم که رای صادره در مقام اعتراض ثالث،تنها نسبت به طرفین اعتراض ثالث واجد اثر است مگر در مواردی که رای معترض عنه غیر قایل تجزیه  و تفکیک باشد.

انواع اعترض شخص ثالث

اعتراض به آراء قطعی به اعتراض ثالث اصلی و اعتراض ثالث طاری دسته بندی می شود. فاید این دسته بندی در نحوه تقاضا،آیین رسیدگی و صدور رای است.

اعتراض ثالث اصلی

عبارت است از اعتراضی که بدواً از طرف شخص ثالث بی آنکه پرونده ای در جریان باشد تقدیم می شود. به صورت که شخص ثالث مدعی برخورد رای صادره جزئاً یا کلاً به حقوقش  شده و مبادرت به تقدیم دادخواست اعتراض شخص ثالث می نماید.

اعتراض ثالث طاری

اعتراض ثالث غیر اصلی یا اعتراض ثالث طاری،زمانی مطرح می شود که یکی از طرفین دعوا  رایی را که سابقاً از دادگاهی صادرشده برای اثبات ادعای خود در اثنای دادرسی ابراز می نماید، بنابراین اعتراض ثالث طاری در جریان یک دادرسی مطرح می شود.

باید توجه داشت؛ اولاً اعتراض در دادگاهی به عمل می آید که به اصل دعوا رسیدگی می کند. در اعتراض ثالث طاری نیاز به تقدیم دادخواست نیست و با درخواست به عمل می آید. ثانیاً دادگاه رسیدگی کننده به اصل دعوا صلاحیت رسیدگی به اعتراض ثالث طاری را دارد مگر آنکه مرجع صدور رای معترض ثالث بالاتر، یا موضوع خارج از صلاحیت آن دادگاه باشد.

تعویق رسیدگی در اعتراض ثالث طاری

پس از اعتراض شخص ثالث طاری، دادگاهی که در حال رسیدگی به دعوا است، جنانچه تشخیص دهد رایی که در خصوص اعتراض صادر می شود موثر در اصل دعوا خواهد بود تا حصول نتیجه اعتراض، رسیدگی را به تاخیر می اندازد. در غیر این صورت رسیدگی را ادامه خواهد داد.

اعتراض شخص ثالث کیفری

موضوع مقاله حاضر اعتراض شخص ثالث l حقوقی + کیفری در سال 1402 است. تاکنون هر آنچه گفته شد در خصوص اعتراض شخص ثالث به آرای حقوقی بود، در این بخش به اعتراض شخص ثالث به آرای کیفری پرداخته خواهد شد.

قاعده این است که؛ آرای کیفری غیر قابل اعتراض شخص ثالث هستند.برابر تبصره 2 ماده 148 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 “متضرر از تصمیم بازپرس یا دادگاه در مورد اشیاء و اموال موضوع این ماده ،می تواند طبق مقررات اعتراض کند، هرچند قرار بازپرس یا حکم دادگاه نسبت به امر کیفری قابل اعتراض نباشد در این مورد، مرجع رسیدگی به اعتراض نسبت به تصمیم بازپرس، دادگاه و نسبت به تصمیم دادگاه، دادگاه تجدید نظر استان است”.

در گذشته در خصوص امکان یا عدم امکان اعتراض ثالث در احکام کیفری در جایی که حکم صادره در برخورد با حقوق شخص ثالث بود بعد از مرحله تجدید نظر اختلاف بود تا اینکه هیات عمومی دیوان عالی کشور با صدور رای وحدت رویه شماره 818-1400/10/7 تا حدود زیادی به اختلاف نظرها پایان داد.

رای وحدت رویه شماره 818 مورخ 1400/10/7هیئت عمومی دیوان عالی کشور

” باتوجه به تبصره 1 ماده 215 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و تبصره 2 ماده 148 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 با اصلاحات و الحاقات بعدی،اعتراض شخص ثالث متضرر از رای دادگاه کیفری راجع به اشیاء و اموال مذکور در این مواد، قابل رسیدگی در دادگاه تجدید نظر استان است، بنابراین در مواردیکه شخص ثالث بعد از مرحله تجدید نظر نسبت به آن قسمت از رای کیفری دادگاه تجدید نظر استان راجع به رد مال است، اعتراض کرده است.

مطلب مرتبط: قانون کاهش مجازات حبس تعزیری

با عنایت به ملاک مواد یاد شده و مقررات مربوط در قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امنور مدنی، از جمله مواد417،418،420 و 425 آن، دادگاه تجدید نظر صادر کننده رای با رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی، باید به این اعتراض رسیدگی کند، بنا به مراتب،رای شعبه بیست و سوم دادگاه تجدید نظر استان تهران تا حدی که با این نظر انطباق دارد،به اکثریت قاطع آراء صحیح و قانونی تشخیص داده می شود.این رای طبق ماده 471 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 با اصلاحات و الحاقات بعدی، در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور، دادگاه ها . سایر مراجع،اعم از قضایی و غیر آن لازم الاتباع است.

اعتراض شخص ثالث به آرای دیوان عالی کشور

در خصوص آرای دیوان عالی کشور اعتراض شخص ثالث معنایی ندارد. چرا که ماده 418 قانون آیین دادرسی مدنی،آرای صادره از دادگاه ها را قابل اعتراض شخص ثالث اعلام نموده،حال آنکه دیوان عالی کشور دادگاه محسوب نمی شود. وانگهی رسیدگی در دیوان عالی کشور ماهوی نیست در حالی که اعتراض ورود شخص ثالث مستلزم به ماهیت دعوا و رسیدگی ماهوی است.

چنانچه پرونده ای در دیوان عالی کشور در حال رسیدگی باشد، با توجه به مدلول و ملاک تبصره ماده 434 ق.آ.د.م،دادخواست اعتراض شخص ثالث به دیوان تقدیم می شود، دیوان رسیدگی را متوقف و دادخواست اعتراض شخص ثالث را جهت رسیدگی به دادگاه صادر کننده رای معترض عنه می فرستد.

رای ابرام شده در دیوان عالی کشور قابل اعتراض شخص ثالث است.در این صورت اعتراض ثالث در دیوان عالی کشور طرح شده و در دادگاه صادر کننده حکم معترض عنه رسیدگی می شود.

اعتراض شخص ثالث به آرای دیوان عدالت اداری

برابر ماده 57 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1390 آراء صادره از شعب دیوان عدالت اداری که بدون دخالت شخص ثالث ذینفع در دادرسی، صادر شده باشد در صورتی که به حقوق شخص ثالث، خلل وارد نموده باشد، ظرف مدت دو ماه از تاریخ اطلاع از حکم، قابل اعتراض است.

مطابق این ماده برخلاف اعتراض شخص ثالث از آرای صادره از دادگاه های عمومی اعتراض شخص ثالث از آرای شعب دیوان عدالت اداری باید ظرف دو ماه از تاریخ اطلاع از حکم به عمل آید در غیر این صورت با قرار رد دعوای مواجه خواهد شد.

اعتراض شخص ثالث به رای داوری

به تصریح قسمت اخیر ماده 418 قانون آیین دادرسی مدنی کسانی که خود یا نماینده آنها در تعیین داور شرکت نداشته اند می توانند به عنوان شخص ثالث به رای داوری اعتراض نمایند.اعتراض شخص ثالث به رای داوری مقید به مهلت نیست. در خصوص رای داوری خواننده علاقه مند می تواند به این مقاله مراجعه نماید (وکیل داوری در کرج).

اعتراض ثالث اجرایی

نوعی دیگر از اعتراض شخص ثالث در مرحله اجرا (اعتراض ثالث اجرایی) در قانون اجرای احکام مدنی ژیش بینی شده است. ماده 146 قانون اخیر الذکر بیان می دارد:

“هرگاه نسبت به مال منقول یا غیر منقول یا وجه نقد توقیف شده شخص ثالث اظهار حقی نماید، اگر ادعای مزبور مستند به حکم قطعی یا سند رسمی باشد که تاریخ آن مقدم بر تاریخ توقیف است، توقیف رفع می شود در غیر این صورت عملیات اجرایی تعقیب می گردد و مدعی حق برای جلو گیری از عملیات اجرایی و اثبات ادعای خود می تواند به دادگاه شکایت کند”.

در خصوص اعتراض ثالث اجرایی در مقاله ای تحت همین نام مفصلاً توضیح داده خواهد شد.

تهیه و تدوین: دپارتمان آیین دادرسی دفتر وکالت میرشاه