آیا امضای چک قابل انکار است؟
فهرست محتوا
آیا امضای چک قابل انکار است؟ چک در زمره اسناد تجاری است و نقش مهمی در روابط اقتصادی و مبادلات تجاری ایفا می‌کند. با وجود اینکه در ردیف اسناد عادی است و برخلاف تصور سند رسمی محسوب نمی گردد مورد توجه قانون‌گذار بوده و قوانین متعددی در خصوص چک وضع شده‌است. ضروری است صادرکنندگان و دریافت‌کنندگان چک با این قوانین آشنایی کافی داشته باشند.
مغایرت امضای چک
مغایرت امضای چکیکی از مواردی که می‌تواند موجب عدم وصول وجه چک شود مغایرت امضاء صادرکننده چک با امضای مندرج در روی چک است هنگام مراجعه دارنده چک به بانک متصدی بانک موظف است امضای روی چک را با امضای صادرکننده در حدود عرف بانک‌داری مطابقت دهد و در صورت عدم تطابق از پرداخت وجه آن خودداری نماید. صادرکننده چک نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضا یا قلم‌خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید.
مطلب مرتبط: ضمانت نامه بانکی چیست؟
جرم عدم مطابقت امضا
به دلیل اهمیتی که چک در مبادلات تجاری ایفا می کند در مواردی مقررات مربوط به آن با قید مجازات ممنوع شده است به عنوان مثال اگر صادرکننده چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به دلیل عدم مطابقت امضاء از پرداخت وجه آن خودداری کنند به حبس از 6 ماه تا 2 سال و حسب مورد به پرداخت جزای نقدی معادل 1/4تمام وجه چک یا 1/4 کسری موجودی هنگام ارائه چک محکوم خواهد شد.باید توجه داشت در موارد زیر صادرکننده چک قابل‌تعقیب کیفری نیست.
مطلب مرتبط: سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء
مواردی که صادر کننده چک قابل تعقیب کیفری نیست
کسانی که با چک سر و کار دارند حتماً شنیده اند که ( این چک کیفری نیست) یا (این چک حقوقی شده است). صدور چک بلامحل با ثید مجازات ممنوع است و برای صادر کننده آن تبعات کیفری به دنبال خواهد داشت. اما در مواردی که در قانون برشمرده شده است صادر کننده چک بی محل قابل تعقیب کیفری نیست. در اصطلاح عرفی یا بازاری به این دسته از چک ها چک حقوقی گفته می شود. و چک های بی محلی که در این دسته قرار نمی گیرند و قابلیت تعقیب کیفری دارند در اصطلاح عرفی به ( چک کیفری ) موسوم شده است. مواردی که صادر کننده چک قابل تعقیب کیفری نیست عبارتند از:
درصورتی‌که ثابت شود چک سفید امضا صادر شده‌است
در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی باشد بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی باشد
بدون تاریخ صادر شده یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد
آیا امضای چک قابل انکار است؟
براساس قانون آیین دادرسی مدنی خوانده دعوا می‌تواند امضای خود را در اسناد عادی انکار نماید و بی‌نیاز از ارائه هرگونه دلیلی است. صرفاً با انکار امضاء بار اثبات صحت و اصالت آن بر عهده طرف مقابل خواهد بود. اکنون این سوال پیش می‌آید چک یک سند عادی است آیا صادرکننده و صاحب امضا می‌تواند امضای خود را در چک مورد انکار قرار دهد و هیچ دلیلی برای انکار ارائه ننماید؟
فرض بفرمایید چکی از صاحب حساب در دست دارید صادرکننده در یک جمله بگوید امضای مندرج در چک امضای من نیست و انکار نماید.آیا در دنیای تجارت که اصل سرعت و سیاست سهولت مبادلات جاری است چنین اظهاری قابل پذیرش است باید گفت به‌هیچ‌وجه ؛عل رغم این که چک سند عادی است ولی به دلیل اصول تجاری که برشمردیم و قوانین خاص امضای مندرج در چک توسط صاحب حساب قابل انکار نیست . برای اثبات عدم انتساب امضا به صاحب چک باید تحصیل مجرمانه چک توسط دارنده کنونی ضمن یک شکایت کیفری به اثبات برسد و صرف انکار امضای چک و اعلام عدم مطابقت امضاء حتی با نظریه کارشناس کافی نیست.
برخلاف سایر اسناد تجاری مانند سفته، چک در مالکیت انحصاری صاحب حساب است از این رو اثبات اینکه چک از طرق مجرمانه تحصیل شده بر عهده صاحب حساب است.قانون به صادر کننده چک اجازه نمی دهد با تغییر در امضای خود نظم اقتصادی و اعتماد در روابط تجاری را از بین ببرد. دادگاه های حقوقی در دعوای مطالبه وجه چک توجهی به ادعای عدم تطابق امضاء نمی کنند.
انکار امضای چک صیادی
با راه اندازی سامانه صیاد و الزام به ثبت چک در این سامانه توسط صادر کننده مشکل احراز هویت و انکار امضاء تا حدود بسیار زیادی حل شده است.ماده 21 قانون صدور چک با اصلاحات 1397 مقرر می دارد:
((…سامانه مذکور به نحوی خواهد بود که صدور هر برگه چک مستلزم ثبت هویت دارنده، مبلغ و تاریخ مندرج در چک برای شناسه یکتای برگه چک توسط صادرکننده بوده و امکان انتقال چک به شخص دیگر توسط دارنده تا قبل از تسویه آن، با ثبت هویت شخص جدید برای همان شناسه یکتای چک امکان‌پذیر باشد….))
ثبت اطلاعات دارنده در سامانه صیاد توسط صادر کننده عملاً امکان انکار امضاء توسط وی را منتفی می نماید. مگر اینکه تحصیل مجرمانه چک توسط دارنده را در دادگاه کیفری ثابت نماید.
