شهادت اقوام و بستگان در دادگاه قابل قبول است؟ {1403}

یکی از ادله اثبات دعوی شهادت شهود است، گاهی این سئوال ایجاد می شود آیا شهادت اقوام و بستگان در دادگاه اعم از سببی و نسبی در امور کیفری یا حقوقی پذیرفته می شود یا خیر؟ در این مقاله پس از ذکر مقدمات به این پرسش متداول پاسخ خواهیم داد.با ما همراه باشید.

تعریف شهادت

شهادت عبارت است از اینکه شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوی و به ضرر دیگری اعلام اطلاع و خبر از وقوع امری نماید. شهادت به عنوان یکی از ادله اثبات دعاوی در امور حقوقی و جزایی با سابقه بسیار طولانی است.

ارزش شهادت در نظام های حقوقی کشورها

شهادت در تمام کشور ها به عنوان دلیل پذیرفته شده منتها حدود استفاده از آن و درجه اعتبار و ارزش آن متفاوت است. در اجتماعاتی که افراد به اصول اخلاقی و مذهبی پای بند نباشند، استفاده از شهادت می تواند اثرات سوئی به بار آورد و باعث تضییع حقوق شود بالعکس در جوامعی که افراد مقید به راستگویی هستند و ادای شهادت درست را تکلیف خود می شناسند می تواند در احیاء حقوق موثر واقع شود.

وکیل پایه یک دادگستری سید احمد میرشاه به عنوان وکیل متخصص در امور کیفری و حقوقی معتبر و شناخته شده است. جهت تعیین وقت ملاقات با وکیل میرشاه با شماره تلفن 09306091148 تماس حاصل فرمایید.

برای مشاهده رزومه وکیل میرشاه اینجا کیلیک فرمایید

شرایط شهود شرعی

مطابق با ماده ی 177 قانون مجازات اسلامی شاهد شرعی در زمان ادای شهادت باید شرایط زیر را دارا باشد.

• الف)بلوغ
• ب)عقل
• ج)ایمان
• ت)عدالت
• ث)طهارت مولد
• ج)ذینفع نبودن در موضوع
• چ)نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها
• ح)عدم اشتغال به تکدی
• خ)ولگرد نبودن

شهادت اطفال زیر پانزده سال

در خصوص شرایط ذکر شده برای شاهد لازم است به چندین نکته اشاره شود:

1_بلوغ: اولین شرط برای ادای شهادت ،بلوغ می باشد و مطابق با ماده ی 1314 قانون مدنی،شهادت اطفالی را که به سن پانزده سال تمام نرسیده اند فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع نمود؛ مگر در مواردی که قانون شهادت این اطفال را معتبر شناخته باشد. بنابراین اهلیت برای دادن شهادت یا گواهی در حال حاضر 15 سال تمام است و از این لحاظ تفاوتی بین پسر و دختر نیست.

شهادت مجنون

یکی دیگر از شرایط شاهد یا گواه عقل است بنابراین گواهی مجنون معتبر شناختع نمی شود اما گواهی مجنون ادواری اگر در حال بهبودی یا افاقه باشد معتبر است. همچنین شهادت کسی که در اثر کبر سن یا بیماری مبتلا به فراموشی باشد معتبر نیست.

مفهوم ایمان در شهادت

در خصوص ایمان آنچه مسلم است آنکه شاهد باید مسلمان باشد فلذا شهادت غیر مسلمان به نفع یا ضرر مسلمان پذیرفته نیست اما شهادت غیر مسلمان له و یا علیه هم کیشان خود پذیرفته است اما نکته ای که محل اختلاف می باشد شهادت اهل تسنن می باشد که البته در رویه محاکم شهادت ایشان پذیرفته است و مطابق با استفتاء از آیت الله العظمی مکارم شیرازی، شهادت اهل سنت در صورتی که از نظر اعتقادی مستضعف و از نظر جنبه های عملی عادل بوده باشد و فسقی از آنها دیده نشود، در تمام موارد اعم از حقوقی و کیفری پذیرفته می شود.(2)

آیا ویژگیهایی موصوف و خاصه عدالت مفروض می باشد یا اینکه باید توسط قاضی احراز شود؟

سوال مهمی که در خصوص اوصاف شاهد و مخصوصا عدالت وی مطرح شده آن است که آیا ویژگیهایی موصوف و خاصه عدالت مفروض می باشد یا اینکه باید توسط قاضی احراز شود؟
مطابق با تبصره 1 ماده 177 قانون مجازات اسلامی شرایط موضوع این ماده باید توسط قاضی احراز شود لذا ویژگیهای یاد شده در شاهد مفروض نیست. همچنین مطابق با تبصره ی ماده ی 195 قانون مجازات اسلامی در اثبات یا نفی عدالت، علم شاهد به عدالت یا فقدان آن لازم است و حسن ظاهر به تنهایی برای اجرای عدالت کافی نیست.

آیا شهادت اقوام و بستگان در دادگاه پذیرفته می شود یا خیر؟

ابهام مهمی که در ذهن بسیاری از مردم و خاصه مراجعین به محاکم وجود دارد امکان یا عدم امکان پذیرش شهادت اقرباء و بستگان نسبی له یکدیگر می باشد. به عنوان مثال شهادت به نفع والدین یا بالعکس مورد قبول است یا خیر؟

در بادی امر ممکن است این امر متبادر به ذهن گردد که شهادت این اشخاص با توجه به جانبداری و عدم بی طرفی نباید پذیرفته شود و نوعی این افراد در مظان بی عدالتی ممکن است واقع گردند اما در پاسخ باید گفت که اولاً؛ بسیاری از امور و حوادث اعم از حقوقی و کیفری صرفاً در حضور بستگان رخ می دهد و به عبارتی ممکن است بجز بستگان و خویشاوندان هیچ شخص دیگری ناظر و شاهد وقایع مربوطه نباشد لذا با فرض نپذیرفتن شهادت این قبیل افراد جرم ارتکابی ممکن است هرگز اثبات نگردد.

ثانیاً؛ شرایط و موانع پذیرش شهادت در ماده ی 177 قانون مجازات اسلامی مشروحاً قید گردیده و خویشاوندی شاهد با یکی از طرفین دعوا هرگز بعنوان یکی از موانع پذیرش شهادت قید نگردیده است مگر اینکه خویشاوندی و قرابت با توجه به بند های ج و چ ماده 177 بعنوان یک مانع مهم تلقی گردد و مانع پذیرش شهادت شاهد شود که این امر نه بخاطر قرابت بلکه بخاطر موانع موجود در بند های ذکر شده می باشد.

نکته حائز اهمیت آنکه در زمان ادای شهادت توسط شهود بازپرسی و دادگاه کیفری وجود قرابت خویشاوندی بین شاهد و کسی که به نفع وی شهادت داده می شود را سوال می نماید اما این امر به معنی پذیرش یا عدم پذیرش شهادت شاهد نیست. در تمام  موارد ممکن است وجود رابطه خویشاوندی در ارزش شهادت موثر باشد که به هر حال تشخیص و پذیرش آن بعهده دادگاه می باشد اما اصل پذیرش شهادت بستگان با مانع قانونی مواجه نیست.

منابع
1_مدنی سید جلال الدین ، ادله اثبات دعوا ص 176 ،انتشارات گنج دانش ،چاپ سوم1374

2_پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت ایت الله العظمی مکارم شیرازی

تهیه و تنظیم: دپارتمان دعاوی کیفری دفتر وکالت میرشاه