تاثیر توبه در جرایم حدی و تعزیری (جرایم مختلف) 1403

در این جستار تاثیر توبه در جرایم حدی و تعزیری و تعزیرات منصوص شرعی مورد بررسی قرار گرفته است. جهت ورد به بحث ابتدا تعریفی از توبه را با مراجعه به کتب فقهی و اسلامی ارائه می دهیم سپس تاثیر توبه را در سقوط و تخفیف مجازات از منظر قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 تحلیل خواهیم کرد.

دفتر وکالت میرشاه آماده پذیرش کلیه دعاوی کیفری اعم از تعزیری، حدی و تعزیرات منصوص شرعی است. جهت تعیین وقت ملاقات با وکیل پایه یک دادگستری سید احمد میرشاه محمد و دریافت مشاور در خصوص تاثیر توبه در جرایم مختلف حدی و تعزیری می توانید همه روزه با شماره تلفن 09306091148 تماس حاصل فرمایید.

توبه چیست؟

توبه در زبان عربی به معنی بازگشت و در اصطلاحات اسلامی به معنی بازگشت از گناه به سوی خداوند است. این حالت وقتی رخ می دهد که انسان از گناه پشیمان شده و قصد انجام آن را نداشته باشد. تائب به کسی می گویند که از گناه بازگردد و از آنچه مرتکب شده اظهار ندامت و پشیمانی کند. توبه از نوآوری های قانون مجازات اسلامی است. اگرچه پیش از آن، در قوانین مجازات اسلامی پس از انقلاب، به تأثیر توبه در سقوط مجازات به طور پراکنده اشاره شده بود.(1)

نقش توبه در سیاست کیفری اسلامی

در صورتی که توبه متعاقب ارتکاب شدیدترین جرایم حق الهی که مجازات بسیار سختی را در پی دارد باشد، مجازات به کلی منتفی می شود. پذیرش چنین تأسیسی در نظام کیفری اسلامی این نظریه را تقویت می کند که سیاست کیفری اسلام بر نوعی اصلاح و تربیت مبتنی است. در صورت تحقق چنین اصلاحی هیچ یک از مجازات های اسلامی فعلیت پیدا نمی کند و به عبارت دیگر تمامی مجازات های اسلامی منوط به یک شرط سلبی است و آن عدم تحقق توبه پیش از اثبات جرم است.(2)

یکی از ایرادات مطرح  علیه قوانین کیفری مصوب بعد از انقلاب آن بود که به درستی به این ظرفیت فقهی پرداخته نشده و به صورت محدود و پراکنده مورد پذیرش قرار گرفته بود.(3)

در ادامه مقاله تاثیر توبه در جرایم حدی و تعزیری در ادامه به رویکرد قانون مجازات اسلامی در این خصوص نگاهی خواهیم داشت.

توبه و رویکرد جدید قانون مجازات اسلامی

قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در یک رویکرد قابل قبول و در تبعیت از منابع شرعی، توبه را به عنوان یکی از قواعد حقوق جزای عمومی مطرح کرده است. مشهور فقهای امامیه توبه قبل از دستگیری و اثبات جرم و حتی بعد از اقرار را موجب سقوط مجازات می دانند، لیکن اگر جرم با شهادت شهود ثابت شده باشد آن را بی اثر می دانند. قانونگذار ما هم در این موضوع از نظر مشهور فقهای امامیه پیروی نموده است. توبه صرفاً موجب سقوط مجازات هایی است که جنبه حق الهی محض دارند و در حق الناس فاقد اثر است.(4)

قانونگذار در تبصره یک ماده 115 قانون مجازات اسلامی یک استثنای کلی در خصوص مقررات توبه، اعم از آنکه توبه موجب سقوط مجازات و یا موجب تخفیف مجازات باشد، ایجاد نموده است و به موجب تبصره فوق مقررات توبه را نسبت به تکرارکنندگان جرم دارای اثر ندانسته است. تبصره فوق مقرر می دارد: ” مقررات راجع به توبه درباره کسانی که مقررات تکرار جرایم تعزیری در مورد آنها اعمال می شود، جاری نمی گردد.”

قانونگذار تأثیرگذاری متفاوتی را برای توبه در خصوص شش دسته از جرایم تعیین نموده است که در ادامه به آنها می پردازیم:

تاثیر توبه در جرایم مستوجب حد

جرایم موجب حد به استثنای قذف، محاربه، .. زنا، لواط ( غیر از زنا و لواط به عنف و اکراه و یا اغفال بزه دیده) مساحقه، قوادی ،شرب خمر، سرقت، افساد فی الارض، بغی و سب نبی. در این موارد توبه قبل از اثبات جرم حد را ساقط می نماید. ماده 114 قانون مجازات اسلامی در این خصوص مقرر می دارد : ” در جرایم موجب حد به استثنای قذف و محاربه هرگاه متهم قبل از اثبات جرم توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی احراز شود، حد از او ساقط می گردد. همچنین اگر جرایم فوق با اقرار ثابت شده باشد، در صورت توبه مرتکب پس از اثبات جرم، دادگاه می تواند عفو مجرم را به وسیله رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری درخواست نماید.” بنابراین باید گفت قانونگذار قانون مجازات اسلامی در تبعیت از فقه امامیه در خصوص تاثیر توبه در جرایم حدی و تعزیری قائل به تفکیک است.

تاثیر توبه در محاربه

در خصوص محاربه توبه زمانی می تواند موجب سقوط حد گردد که قبل از دستگیری یا تسلط مرتکب صورت گرفته باشد. به موجب تبصره یک ماده 114:” توبه محارب قبل از دستگیری یا تسلط بر او موجب سقوط حد خواهد بود.” البته در فرض توبه محارب پس از اثبات جرم در صورتیکه محاربه با اقرار ثابت شده باشد، دادگاه می تواند عفو مجرم را توسط رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری درخواست نماید. جهت آشنایی با جرم محاربه میتوانید به صفحه محاربه چیست رجوع کنید.

تاثیر توبه در زنا و لواط به عنف و اکراه یا اغفال بزه دیده

در خصوص زنا و لواط به عنف و اکراه یا اغفال بزه دیده، در صورت توبه مرتکب، مجازات حدی ساقط می شود اما توبه در این دو جرم با شرایط یاد شده به کلی مسقط مجازات نیست بلکه مرتکب، به مجازات حبس یا شلاق تعزیری درجه 6 یا هر دوی آنها محکوم می شود.

به نظر برخی نویسندگان تحمیل چنین مجازات تعزیری بر مرتکب توبه کار از نظر شرعی فاقد وجاهت می باشد. بنابراین چنین تعزیری، تعزیر شرعی نبوده و یک امر حکومتی است که با اراده شارع از باب مصلحت مرتکب تحمیل شده است.(5)

تاثیر توبه بر دیه، قصاص و حد قذف

علی رغم تاثیر توبه در جرایم مختلف حدی و تعزیری، توبه بر دیه، قصاص و حد قذف تأثیری ندارد چرا که موارد یاد شده از جرایم حق الناسی هستند و در جرایم حق الناسی توبه تأثیری ندارد.

تاثیر توبه در جرایم تعزیری درجات 6 و 7 و 8

در جرایم تعزیری درجات شش، هفت و هشت به موجب ماده 115 قانون مجازات اسلامی، توبه باعث سقوط مجازات می شود. ماده 115 مقرر می دارد: در جرایم تعزیری درجه شش، هفت و هشت چنانچه مرتکب توبه نماید و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، مجازات ساقط می شود. نکته قابل توجه اینکه در ماده یاد شده زمان توبه مشخص نشده است و به نظر برخی از حقوقدانان با توجه به اطلاق ماده توبه چه قبل از اثبات و چه بعد از اثبات در هر صورت موجب سقوط مجازات می شود. در ادامه مقاله تاثیر توبه در جرایم مختلف حدی و تعزیری با ما همراه باشید.

تاثیر توبه در جرایم تعزیری 1 تا 5

قانون گذار با وجود پذیرش تاثیر توبه در جرایم مختلف حدی و تعزیری، تاثیر توبه را در جرایم درجات 1 تا 5 به صورت محدود پذیرفته است. در خصوص جرایم تعزیری درجات یک تا پنج، توبه مسقط مجازات نمی باشد و صرفاً دادگاه می تواند تخفیف برای مرتکب در نظر بگیرد و این نوع سیاست کیفری قابل انتقاد می باشد چرا که در جرایم حدی که بعضا مجازات های بسیار شدیدی دارند، توبه باعث سقوط مجازات می گردد، در حالیکه در جرم تعزیری درجه یک تا پنج صرفاً موجب تخفیف قضایی است.

تاثیر توبه در تعزیرات منصوص شرعی

در خصوص تعزیرات منصوص شرعی قانونگذار در تبصره 2 ماده 115 توبه را نپذیرفته است، البته برخی از حقوقدانان توبه در تعزیرات منصوص شرعی را صرفاً موجب تخفیف مجازات مرتکب می دانند.(6) ولی برخی دیگر معتقدند مقنن در تبصره 2 تعزیرات منصوص شرعی را از زیرمجموعه  تعزیرات خارج کرده است، لذا نقش توبه در جرایم حدی و تعزیری در تعزیرات منصوص شرعی مانند حدود می باشد بنابراین تعزیرات منصوص شرعی مشمول ماده 114 قانون مجازات اسلامی می باشند.(7)

به هر تقدیر باید گفت قانونگذار با وجود پذیرش  تاثیر توبه در جرایم مختلف حدی و تعزیری به صور مختلف تاثیر توبه در تعزیرات منصوص شرعی را نپذیرفته است.

منابع

1 – الهام غلامحسین، برهانی محسن، درآمدی بر حقوق جزای عمومی جلد دوم، بنیاد حقوقی میزان 1400، ص 299

2- الهام غلامحسین، برهانی محسن، درآمدی بر حقوق جزای عمومی جلد دوم، بنیاد حقوقی میزان 1400، ص 299

3- الهام غلامحسین، برهانی محسن، درآمدی بر حقوق جزای عمومی جلد دوم، بنیاد حقوقی میزان 1400، ص 300

4- مصلح محمد، نقش توبه در جرایم حدودی و تعزیری از منظر فقه و قانون مجازات اسلامی مصوب 1392،اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی 1396

5- الهام غلامحسین، برهانی محسن، درآمدی بر حقوق جزای عمومی جلد دوم، بنیاد حقوقی میزان 1400، ص 301

6- اردبیلی محمدعلی، حقوق جزای عمومی جلد سوم، بنیاد حقوقی میزان، 1393، ص 244

7- الهام غلامحسین، برهانی محسن، درآمدی بر حقوق جزای عمومی جلد دوم، بنیاد حقوقی میزان 1400، ص 303

مقاله تاثیر توبه در جرایم مختلف حدی و تعزیری با ارسال نقطه نظرات شما تکمیل تر خواهد شد.

تهیه و تنظیم: دفتر وکالت میرشاه